Στην αναβάθμιση των υποδομών ασφαλείας στις δέκα μεγαλύτερες σήραγγες του σιδηροδρομικού δικτύου της χώρας προχωρά ο ΟΣΕ μέσω του διαγωνισμού που «έτρεξε» το Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας (ΤΕΕ).

Το συνολικό μήκος των σηράγγων, στις οποίες θα τοποθετηθούν σύγχρονα συστήματα πυρανίχνευσης, «έξυπνος» φωτισμός και αισθητήρες προκειμένου να υπάρχει ενημέρωση σε πραγματικό χρόνο για οποιοδήποτε πρόβλημα δομικής τρωτότητας, είναι 64.94 χλμ. Πρόκειται για τις σήραγγες Καλλιδρόμου, Όθρυος, Τεμπών, Παναγοπούλας, Περάματος, Αιγίου, Πλατάνου, Πλαταμώνα, Κακιάς Σκάλας και Τράπεζας.

Το έργο είχε προκηρυχθεί τον Ιούλιο του 2023 στον απόηχο του τραγικού δυστυχήματος των Τεμπών, καθώς είχε γίνει αντιληπτή η επιτακτική ανάγκη κάλυψης όλων των ζητημάτων ασφάλειας του σιδηροδρομικού δικτύου, με σκοπό την αποφυγή μελλοντικών ατυχημάτων και την εξασφάλιση της ασφαλούς λειτουργίας του σιδηροδρόμου σύμφωνα με τις ευρωπαϊκές προδιαγραφές ασφαλείας.

Σε ό,τι αφορά τα ζητήματα ασφάλειας των σηράγγων των σιδηροδρόμων του ΟΣΕ, είχε διαπιστωθεί ότι παρουσιάζουν ελλείψεις βασικών υποδομών ασφάλειας, όπως έλλειψη ή ανεπάρκεια υποδομών σύγχρονων και λειτουργικών συστημάτων πυρανίχνευσης, έλλειψη φωτισμού και σήμανσης εξόδων κινδύνου και έλλειψη μηχανισμού επιθεώρησης, συντήρησης και παρακολούθησης κρίσιμων παραμέτρων της δομικής υγείας των σηράγγων.

Το έργο περιλαμβάνει:

• Την ανάπτυξη ολοκληρωμένων έξυπνων συστημάτων πυρανίχνευσης, μέσω εγκατάστασης ΙοΤ αισθητήρων ανίχνευσης καπνού και φωτιάς, που μεταδίδουν σε πραγματικό χρόνο την κατάσταση τους σε έναν κεντρικό πίνακα ελέγχου. Οι αισθητήρες θα τοποθετούνται ανά 100 m κατά μήκος της εκάστοτε σήραγγας. Το σύστημα θα περιλαμβάνει επιτοίχιες συσκευές ειδοποίησης, με συνδυαστική χρήση ήχου και flash, οι οποίες θα συνδέονται σε έξυπνους πίνακες ελέγχου φωτιάς που με την σειρά τους μπορούν να συνδεθούν με τρίτα συστήματα. Το σύστημα θα έχει την δυνατότητα να χωρίζει την κάθε σήραγγα σε ζώνες. Κάθε ζώνη θα μπορεί να προγραμματιστεί και αυτόνομα. Το έξυπνο σύστημα πυρανίχνευσης θα μπορεί να παρέχει έγκαιρη προειδοποίηση φωτιάς και καπνού και στην περίπτωση συμβάντος θα μπορεί να ενεργοποιεί αυτόματα όλες τις προγραμματιζόμενες ενέργειες σύμφωνα με το είδος του συμβάντος, να ενεργοποιεί όλους (ή ανά ζώνη) τους αποσβεστήρες πυρκαγιάς, να πάρει τον έλεγχο (να απενεργοποιεί) του συστήματος εξαερισμού και των ανελκυστήρων εφόσον υπάρχουν
• Την ανάπτυξη έξυπνων σηράγγων για την παρακολούθηση της δομικής απόκρισής τους σε πραγματικό χρόνο μέσω σύγχρονων IoT συστημάτων και μεθοδολογιών ενόργανης παρακολούθησης της δομικής υγείας. Με τη συγκεκριμένη δράση επιδιώκεται η παροχή υπηρεσιών ελέγχου του ρυθμού φθοράς για την αποτελεσματική συντήρηση των σιδηροδρομικών σηράγγων, με χρήση καινοτόμων τεχνολογιών όπως το Ίντερνετ των Πραγμάτων (IoT). Οι πληροφορίες που σχετίζονται με την κατάσταση των σηράγγων, θα καταγράφονται και θα επεξεργάζονται με ειδικούς αλγόριθμους που θα υπολογίζουν την απόκριση των σηράγγων και θα είναι διαθέσιμες σε εξειδικευμένους μηχανικούς, οι οποίοι θα είναι αρμόδιοι για τη βελτίωση του επιπέδου ασφάλειας των σηράγγων και την πρόληψη μελλοντικών αναγκών συντήρησης. Όλες οι υποδομές των 10 σηράγγων θα εξοπλιστούν με ειδικά συστήματα μέτρησης της δομικής απόκρισης, αισθητήρες τεχνολογίας ΙοΤ που θα μετρούν και θα καταγράφουν τις απαραίτητες πληροφορίες, σε πραγματικό χρόνο και σε οποιονδήποτε εξωγενή παράγοντα (μόνιμα φορτία, τυχηματικά φορτία, μεταβολές της θερμοκρασίας κ.λπ.) και θα αποστέλλουν τις μετρήσεις στην κεντρική ενιαία διαδικτυακή πλατφόρμα. Η λύση έξυπνων σηράγγων θα αποτελείται από καταγραφικούς σταθμούς με σύστημα αδιάλειπτης επικοινωνίας με την ενιαία διαδικτυακή πλατφόρμα, αισθητήρες μέτρησης μετατοπίσεων και ρωγμών, αισθητήρες μέτρησης κλίσης, αισθητήρες μέτρησης διαρροών νερού και αισθητήρες μέτρησης θερμοκρασίας. Με τον τρόπο αυτό επιτυγχάνεται η έγκαιρη πρόβλεψη αστοχιών, δίνεται η δυνατότητα άμεσων λήψεων αποφάσεων και μέτρων ενώ παράλληλα εξασφαλίζεται η εξοικονόμηση πόρων μέσω προτεραιοποίησης συντηρήσεων και ενισχύσεων όπου πραγματικά απαιτείται. Στο αντικείμενο της σύμβασης επίσης περιλαμβάνονται μεταξύ άλλων ο πρωτοβάθμιος και ο δευτεροβάθμιος έλεγχος των σηράγγων, η δημιουργία Ψηφιακού Αποθετηρίου και Πλατφόρμας «Έξυπνων Σηράγγων» και η πιλοτική λειτουργία των συστημάτων
• Έξυπνο φωτισμό των σηράγγων και την σύμφωνα με τον νόμο φωτοσήμανση των εξόδων κινδύνου με σύστημα τηλεδιαχείρισης. Το έργο στόχο έχει να παράσχει σωστό και επαρκή φωτισμό των σηράγγων του Ο.Σ.Ε κατά την διάρκεια διέλευσης των τρένων καθώς αυτός αποτελεί μια σημαντική παράμετρο ασφάλειας, ειδικά σε περιπτώσεις ατυχημάτων ή εκτάκτων αναγκών. Στις περιπτώσεις αυτές όπου το τρένο ακινητοποιείται κατά μήκος της σήραγγας, προκύπτει η ανάγκη αποβίβασης, καθοδήγησης και άμεσης εκκένωσης των επιβατών στις εξόδους κινδύνου των σηράγγων. Για την αντιμετώπιση αυτών των περιστατικών το προτεινόμενο έργο περιλαμβάνει την προμήθεια και εγκατάσταση έξυπνων φωτιστικών σηράγγων τεχνολογίας LED με τους κατάλληλους ελεγκτές φωτιστικών και πλατφόρμα έξυπνης διαχείρισής τους. Επίσης περιλαμβάνει την προμήθεια και εγκατάσταση όλων των αναγκαίων πινακίδων φωτοσήμανσης των εξόδων κινδύνου και την προμήθεια και εγκατάσταση αισθητήρων κίνησης. Το σύστημα έξυπνου φωτισμού θα ενεργοποιείται λίγο πριν την διέλευση των τρένων, με την τοποθέτηση αισθητήρων κίνησης σε κατάλληλες αποστάσεις από τις εισόδους της εκάστοτε σήραγγας, για λόγους εξοικονόμησης ενέργειας, ενώ μόνο η φωτοσήμανση κινδύνου θα είναι ενεργοποιημένη σε μόνιμη βάση.

Εκτός των παραπάνω, στο έργο περιλαμβάνονται επίσης υπηρεσίες εκπαίδευσης χρηστών, διαχειριστών και διανομή εκπαιδευτικού υλικού καθώς και οι υπηρεσίες διαχείρισης του συνόλου του έργου.

Φορέας χρηματοδότησης της σύμβασης είναι το Υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης και υλοποιείται στο πλαίσιο του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας «Ελλάδα 2.0» με τη χρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Το έργο ανέλαβε να εκτελέσει η κοινοπραξία των ΤΕΡΝΑ – Globiled, με συνολικό συμβατικό τίμημα που ανέρχεται στα 29,39 εκατ. ευρώ, πλέον ΦΠΑ 24%, ενώ θα πρέπει να έχει ολοκληρωθεί σε διάστημα 14 μηνών.

Να σημειωθεί ότι στο έργο υπάρχει δυνατότητα προαίρεσης, όχι ως προς την αύξηση των ποσοτήτων των υπό προμήθεια ειδών για τις δέκα σήραγγες, αλλά ως αύξηση του φυσικού αντικειμένου της σύμβασης υπό την έννοια της ένταξης και άλλων σηράγγων, πλην των αναφερόμενων δέκα, η οποία μπορεί να γίνει ύστερα από σχετική επιστολή του ΟΣΕ που θα τις υποδεικνύει ανάλογα με την κίνηση και την επικινδυνότητά τους.