Σφίγγει ο κλοιός γύρω από τους ιδιοκτήτες αυθαιρέτων, τα οποία έχουν ανεγερθεί μετά τον Ιούλιο του 2011, χρονιά ύστερα από την οποία δεν μπορούν να νομιμοποιηθούν κτίσματα που κατασκευάστηκαν χωρίς οικοδομικές άδειες ή έχουν άλλες αυθαιρεσίες.
Με αεροφωτογραφίες, drones, αλλά και επανδρωμένα αεροσκάφη με φωτογράφους και εργαλεία τεχνητής νοημοσύνης, τα οποία θα λειτουργήσουν συμπληρωματικά με άλλα χρηματοδοτούμενα από το Ταμείο Ανάκαμψης έργα που υλοποιεί το Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας (ΤΕΕ), το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας φιλοδοξεί να αντιμετωπίσει την αυθαίρετη δόμηση «εν τη γενέσει» της με την επιβολή και άμεση εφαρμογή προστίμων και κατεδαφίσεων, αμέσως μόλις εντοπίζεται ένα νέο αυθαίρετο.
Στην κατεύθυνση αυτή, το ΤΕΕ έβγαλε στον αέρα διαγωνισμό για την υλοποίηση αυτού του συστήματος προϋπολογισμού 123,63 εκατ. ευρώ, με στόχο τον εντοπισμό της αυθαίρετης δόμησης με σύγχρονα ψηφιακά εργαλεία.
Στο πλαίσιο του έργου θα γίνει διασύνδεση όλων των υφιστάμενων πληροφοριακών συστημάτων από την πλατφόρμα e-Άδειες, τις Δηλώσεις Αυθαιρέτων, την Ηλεκτρονική Ταυτότητα Κτιρίου και τον Ενιαίο Ψηφιακό Χάρτη, ενώ θα χρησιμοποιηθούν τεχνολογίες γεωεντοπισμού και τεχνητής νοημοσύνης.
Θα γίνει αεροφωτογράφηση περιοχών, συνολικής έκτασης 20.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων, με επανδρωμένο αεροσκάφος, ώστε να καλυφθούν περιοχές που έμειναν εκτός του Ενιαίου Ψηφιακού Χάρτη και της ψηφιοποίησης των αρχείων πολεοδομικής πληροφορίας και αφορούν κυρίως αστικά κέντρα στην ηπειρωτική και τη νησιωτική Ελλάδα.
Στόχος είναι να συγκριθεί η δομημένη επιφάνεια του 2011 με τη σημερινή ώστε να αποκαλυφθεί ποια ακίνητα στερούνται οικοδομικής άδειας ή έχουν… μεγαλώσει σε σχέση με αυτά που εκείνη όριζε.
Προτεραιότητα θα δοθεί στη δόμηση της περιόδου 2012 – 2019 και σε συγκεκριμένες περιοχές της επικράτειας με έμφαση τις παράλιες ζώνες, συμπεριλαμβανομένων νησιών και άλλων περιοχών στις οποίες εντοπίζεται μεγάλο πρόβλημα αυθαιρέτων.
Με το νέο σύστημα καθίσταται εφικτό σε τακτά χρονικά διαστήματα και ανάλογα με την κρισιμότητα των περιοχών να παρακολουθείται σε συνδυασμό με τις υφιστάμενες πλατφόρμες του ΤΕΕ και να εντοπίζεται αν κατασκευάζεται οποιαδήποτε αυθαίρετη κατασκευή.
Ο εκτιμώμενος αριθμός των κτισμάτων των προς κάλυψη περιοχών είναι 1.000.000, σύμφωνα με την απογραφή της ΕΛΣΤΑΤ του 2011 και με μία προσαύξηση 5% μέχρι το 2024.
Βάση δεδομένων για 2,5 εκατ. κτίρια
Συνολικά ο ανάδοχος θα δημιουργήσει βάση 2,5 εκατ. κτιρίων, καθώς υπό επεξεργασία είναι και τα κτίρια που περιλαμβάνονται στο αντικείμενο προηγούμενων συναφών έργων.
Το έργο προβλέπει:
· Εφαρμογή αλγορίθμων τεχνητής νοημοσύνης σε ιστορικό υπόβαθρο αναφοράς 2011 και σε πρόσφατο υπόβαθρο 2024 (ορθοεικόνες) τα οποία έχουν παραχθεί από δορυφορικές εικόνες, με σκοπό τη σύγκριση και τον εντοπισμό της διαφοράς των κτιρίων από το 2011 έως 2024 και την εξαγωγή των περιγραμμάτων τους σε έκταση 30.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων.
· Γεωαναφορά των τοπογραφικών διαγραμμάτων των οικοδομικών αδειών των Υπηρεσιών Δόμησης (έως το 2019) και μετάπτωση των τοπογραφικών διαγραμμάτων από το e-Άδειες (από το 2019 και μετά) για τον εντοπισμό των κτιρίων μετά το 2011 χωρίς οικοδομική άδεια.
· Παραγωγή ψηφιακού ορθοφωτοχάρτη ακρίβειας έως 20 cm, από αεροφωτογράφηση για την κάλυψη 20.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων της χώρας, επιπλέον των περιοχών που έχουν ήδη καλυφθεί κατά την περίοδο 2022-2024 στο πλαίσιο των έργων Ενιαίος Ψηφιακός Χάρτης και 3DΜητρώο Κτιρίων που υλοποιεί το ΤΕΕ.
· Δημιουργία τρισδιάστατης ψηφιοποίησης περίπου ενός εκατομμυρίου κτισμάτων, με υπολογισμό της κάλυψης, της συνολικής δομημένης επιφάνειας, του υψομέτρου βάσης και κορυφής και τη δημιουργία 3D μητρώου κτιρίων.
· Ανάπτυξη εφαρμογών, εργαλείων και ηλεκτρονικών υπηρεσιών στο πληροφοριακό σύστημα «Ενιαίος Ψηφιακός Χάρτης» για την υλοποίηση της διαδικτυακής πλατφόρμας χωρικού εντοπισμού και αξιολόγησης της εν δυνάμει αυθαίρετης δόμησης με συνδυασμό χωρικής ανάλυσης, πολύκριτηριακής επεξεργασίας και χρήση βαθειάς μηχανικής μάθησης και προσαρμοσμένων αλγορίθμων ΑΙ.
Να σημειωθεί ότι έχουν προηγηθεί δύο κύκλοι αεροφωτογραφιών που κάλυψαν πάνω από 2.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα.
Ο πρώτος κάλυψε τα πολεοδομικά συγκροτήματα Αθήνας, Θεσσαλονίκης, Πάτρας, Ηρακλείου και Τρικάλων, ενώ δεύτερος που είναι εν εξελίξει και θα ολοκληρωθεί τον Ιούνιο του 2025 περιλαμβάνει 32 δήμους με σημαντική οικιστική ανάπτυξη και μεγάλη πυκνότητα ακινήτων.
Όπως επισημαίνεται, πάντως, στο κείμενο της διακήρυξης του διαγωνισμού, λόγω της πολυπλοκότητας της πολεοδομικής νομοθεσίας και των κτηριοδομικών κανονισμών, εκτιμάται ότι δεν θα προκύψουν σαφή αποτελέσματα για περίπου 300.000 κτίσματα.
Εκεί θα απαιτηθεί επανέλεγχος ανά περίπτωση και βελτιστοποίηση του μοντέλου και των αλγορίθμων.
Εξαιρετικά σημαντικό είναι και το γεγονός ότι το σύστημα θα διαλειτουργεί και με το Ενιαίο Ηλεκτρονικό Σύστημα Καταγγελιών (Ε.Η.ΣΥ.ΚΑ), που προβλέπεται να υλοποιηθεί, ενώ θα παρέχεται εφαρμογή και εργαλεία για την εξυπηρέτηση του έργου των ελεγκτών δόμησης και των κλιμακίων ελέγχων καθώς και η λειτουργία Γραφείου Συντονισμού και Επιχειρήσεων.
Διαχρονικό πρόβλημα δίχως οριστικό τέλος
Αν και γνωστό, το ζήτημα της αυθαίρετης δόμησης δεν έχει καταστεί δυνατό να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά έως σήμερα.
Η πρώτη «γενιά» αυθαιρέτων στην Ελλάδα αναπτύχθηκε κυρίως περιφερειακά των μεγάλων πόλεων ή κοντά σε βιομηχανικές περιοχές, καθώς και κατά μήκος του αιγιαλού.
Στα αίτια συγκαταλέγονται το γεγονός ότι το κράτος δεν είχε καμία στεγαστική πολιτική για τα φτωχότερα στρώματα του πληθυσμού και τις μειονότητες, ενώ οι άδειες οικοδομής δεν ήταν απαραίτητες πριν από την κατασκευή μέχρι και το 1968.
Από το 1974 και την μεταπολίτευση, παρατηρείται η πρακτική νέων ειδών «αυθαίρετων», σε περιοχές εκτός σχεδίου, οι λεγόμενες περιοχές δεύτερης κατοικίας (παραθεριστικές κατοικίες) χωρίς την έκδοση οικοδομικών αδειών, το οποίο ενίσχυε η έλλειψη νομοθετικού πλαισίου και η απουσία και διαδικασιών διοικητικών ελέγχων από αρμόδιες κρατικές Αρχές.
Με τον Ν.1337/1983 ( Νόμος Τρίτση), γίνονται ουσιαστικές προσπάθειες για την ενσωμάτωση των προαστιακών περιοχών στα πολεοδομικά σχέδια και για την οργάνωση των αστικών μονάδων και γειτονιών με την απαραίτητη κοινωνική, οικονομική και τεχνική υποστήριξη υποδομών κοινής ωφέλειας, ενώ αποτελεί και την πρώτη νομική ενέργεια μαζικής νομιμοποίησης αυθαιρέτων.
Ακολουθεί σειρά νομοθετημάτων, παρά την ύπαρξη των οποίων, όμως, το φαινόμενο εμφανίζει αυξητικές τάσεις.
Το 2011 ψηφίζεται ο Ν.4014/11, σύμφωνα με τον οποίο «ρυθμίζονται» ή «τακτοποιούνται» αυθαίρετες κατασκευές που έχουν συντελεστεί μέχρι τις 28/07/2011.
Ο νόμος τροποποιείται με μεταγενέστερες διατάξεις έως και το 2024 οπότε με την πλέον πρόσφατη ρύθμιση ορίζεται ότι η Γενική Διεύθυνση Σώματος Επιθεωρητών και Ελεγκτών του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας εκπονεί ετήσιο στρατηγικό σχέδιο τακτικών, έκτακτων και δειγματοληπτικών ελέγχων της αυθαίρετης δόμησης σε όλη την επικράτεια και καταρτίζει τα σχετικά επιχειρησιακά προγράμματα ελέγχων για την εφαρμογή του, με βάση γεωγραφικά κριτήρια ή το αντικείμενο του ελέγχου ή το είδος της ελεγχόμενης αυθαιρεσίας, συγκροτεί τα κλιμάκια για τη διενέργεια των ελέγχων της αυθαίρετης δόμησης με τον ορισμό των τακτικών και αναπληρωματικών μελών τους, εκδίδει τις εντολές για τη διενέργεια ελέγχου ή επανελέγχου και αυτοψίας και τα πρωτόκολλα κατεδάφισης, τα οποία προωθεί στην αρμόδια για την εκτέλεσή τους υπηρεσία και επιβάλλει τα πρόστιμα. Παράλληλα, η Διεύθυνση Εφαρμογής Σχεδιασμού και Ελέγχου Δομημένου Περιβάλλοντος του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, είναι αρμόδια για τον εντοπισμό των αυθαίρετων κτισμάτων και κατασκευών σε όλη την ελληνική επικράτεια.
Επίσης προβλέπεται η δημιουργία διαδικτυακού χαρτογραφικού Πληροφοριακού Συστήματος Γεωεντοπισμού Αυθαιρέτων με τη χρήση αεροφωτογραφιών, δορυφορικών εικόνων και μη επανδρωμένων αεροσκαφών και τη θέση σε λειτουργία πληροφοριακού υποσυστήματος περιοδικής χαρτογράφησης και εντοπισμού κάθε νέου κτίσματος εντός της ελληνικής επικράτειας.
