Το πρωί της Δευτέρας (3/3), ενώ το διαδίκτυο κατακλυζόταν από τις συζητήσεις για τα Όσκαρ, στις Βρυξέλλες αποκαλύφθηκαν ένα εντελώς διαφορετικό σύνολο αποτελεσμάτων: οι «πρωταθλητές» και οι «ουραγοί» της Ευρώπης στη μάχη για μηδενική ρύπανση.
Δεδομένου ότι οι θάλασσες, τα ποτάμια, ο αέρας και το έδαφος δεν έχουν σύνορα, η ρύπανση είναι ένα πεδίο όπου οι χώρες, είτε κερδίζουν, είτε χάνουν μαζί.
Ωστόσο, η δεύτερη Έκθεση Παρακολούθησης και Προοπτικής Μηδενικής Ρύπανσης της ΕΕ αποκαλύπτει ποιες χώρες σημειώνουν τη μεγαλύτερη πρόοδο προς τους στόχους της Ευρώπης για το 2030.
Για παράδειγμα, η βόρεια περιοχή Övre Norrland της Σουηδίας είναι μία από τις καθαρότερες στην Ευρώπη, ενώ η νότια περιοχή Algarve της Πορτογαλίας έχει επιτύχει τη μεγαλύτερη μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης τα τελευταία χρόνια.
Συνολικά, η εξαμηνιαία έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος δείχνει μικτή πρόοδο στους έξι βασικούς στόχους μηδενικής ρύπανσης: ατμοσφαιρική ρύπανση, θόρυβο, φυτοφάρμακα, πλαστικά και οικιακά απόβλητα.
Ωστόσο, οι ειδικοί προειδοποιούν ότι απαιτείται «πολύ πιο αποφασιστική δράση» αν η ΕΕ θέλει να πετύχει τους στόχους της για μείωση της ρύπανσης έως το 2030, προστατεύοντας ταυτόχρονα ανθρώπινες ζωές και οικοσυστήματα.
Η Επιτροπή δημοσίευσε επίσης την τέταρτη έκθεση Clean Air Outlook, η οποία φέρνει ενθαρρυντικά νέα.
Η ποιότητα του αέρα έχει βελτιωθεί σε όλη την Ευρώπη χάρη σε νέους κανονισμούς και στη μείωση των εκπομπών. Έτσι, η ΕΕ φαίνεται πως θα ξεπεράσει τον στόχο της για μείωση των πρόωρων θανάτων από ατμοσφαιρική ρύπανση κατά 55% έως το 2030.
Οι πρόωροι θάνατοι στην ΕΕ-27 μειώθηκαν από σχεδόν ένα εκατομμύριο ετησίως στις αρχές της δεκαετίας του 1990 σε κάτω από 240.000 το 2022. Επιπλέον, το 97% των ευρωπαϊκών περιοχών έχουν βελτιώσει την ποιότητα του αέρα τους από το 2016.
Αντίστοιχα, η χρήση και ο κίνδυνος των χημικών φυτοφαρμάκων φαίνεται ότι θα μειωθούν στο μισό έως το 2030, χάρη στις πιο βιώσιμες γεωργικές πρακτικές. Το ίδιο ισχύει και για τα αντιμικροβιακά προϊόντα που χρησιμοποιούνται στην κτηνοτροφία και την υδατοκαλλιέργεια.
Όσον αφορά τα πλαστικά απορρίμματα στις θάλασσες, η έκθεση προβλέπει ότι θα μειωθούν κατά 50%. Η μείωση των πλαστικών μιας χρήσης χαρακτηρίζεται ως «ιστορία επιτυχίας» που οφείλεται τόσο στις νομοθετικές ρυθμίσεις όσο και στη μεταστροφή της ζήτησης λόγω αυξημένης περιβαλλοντικής συνείδησης.
Ωστόσο, τα μικροπλαστικά παρουσιάζουν αύξηση 8% από το 2016. Ακόμη και αν υιοθετηθεί κανονισμός για τον περιορισμό της διαρροής πλαστικών σφαιριδίων, η μείωση θα είναι μόλις 7% έως το 2030, πολύ κάτω από τον στόχο του 30%.
Επίσης, η ΕΕ δεν φαίνεται να επιτυγχάνει τον στόχο για μείωση κατά 30% των ανθρώπων που βιώνουν έντονη όχληση από τον θόρυβο των μεταφορών, γεγονός ανησυχητικό για τη δημόσια υγεία, καθώς η χρόνια έκθεση σε θόρυβο, ιδιαίτερα τη νύχτα, συνδέεται με υπέρταση, καρδιαγγειακές παθήσεις και εγκεφαλικά επεισόδια.
«Η αξιολόγηση της μηδενικής ρύπανσης δείχνει ότι απαιτείται άμεση δράση για τη μείωση των απωλειών θρεπτικών ουσιών, των επιπτώσεων του θορύβου και της πλαστικής ρύπανσης», αναφέρει η Leena Ylä-Mononen, εκτελεστική διευθύντρια του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος.
Παρόμοια εικόνα εμφανίζουν και τα αστικά απόβλητα, με την Ευρώπη να μην φαίνεται ικανή να μειώσει στο μισό την παραγωγή τους έως το 2030.
«Είναι κρίσιμο να περιορίσουμε την κατανάλωση και να προωθήσουμε την κυκλική οικονομία, αν θέλουμε να πετύχουμε τους στόχους μας», προσθέτει η Ylä-Mononen. «Η ΕΕ πρέπει να στραφεί σε καταναλωτικά πρότυπα που προσφέρουν περισσότερη αξία στους πολίτες, μειώνοντας την κατανάλωση σε τομείς με τη μεγαλύτερη περιβαλλοντική επιβάρυνση. Με απλά λόγια, πρέπει να καταναλώνουμε καλύτερα, διαφορετικά και λιγότερο.»
Μια νέα πλατφόρμα παρακολούθησης της μηδενικής ρύπανσης αναδεικνύει τις πιο «πράσινες» περιοχές της Ευρώπης.
Εκτός από το Algarve στην Πορτογαλία, σημαντική πρόοδο στην ατμοσφαιρική ρύπανση έχει σημειώσει και το Λουξεμβούργο.
Όσον αφορά τον χαμηλότερο θόρυβο, οι πόλεις που ξεχωρίζουν είναι το Βερολίνο, το Ελσίνκι και η Μαδρίτη.
Συνολικά, 15 περιοχές σε πέντε χώρες έχουν επιτύχει χαμηλά επίπεδα ρύπανσης σε σχέση με τον μέσο όρο της ΕΕ.
Οι καθαρότερες περιοχές για την περίοδο 2020-2022 είναι:
