Ανάμεσα σε πολυσύχναστους δρόμους, πάρκα και εμπορικά κέντρα, μια πράσινη μεταμόρφωση βρίσκεται αθόρυβα σε εξέλιξη, φέρνοντας τη φύση πίσω στην αστική εξάπλωση των πόλεων. Μικρο-δάση, μικρές περιοχές με πυκνά φυτεμένα δασιdκά δέντρα, φυτεύονται παντού, από το Λονδίνο μέχρι το Λος Άντζελες.
Τι είναι όμως και πώς μπορούν να κάνουν τις πυκνοδομημένες μητροπόλεις μας καλύτερες;
Περισσότερα από 420 εκατομμύρια εκτάρια δάσους έχουν χαθεί για άλλες χρήσεις από το 1990, σύμφωνα με την Έκθεση για την Κατάσταση των Δασών του Κόσμου του ΟΗΕ το 2020.
Με πάνω από το 85% του παγκόσμιου πληθυσμού να ζει σε αστικές περιοχές, τα μικρό-δάση στις πόλεις προσφέρουν μια κρίσιμη ευκαιρία για την καταπολέμηση της αποδάσωσης. Η Τεχνική Δασοπονίας Miyawaki, που εφευρέθηκε από τον Ιάπωνα βοτανολόγο και ειδικό στην οικολογία των φυτών, καθηγητή Akira Miyawaki, τη δεκαετία του 1970, είναι η έμπνευση για τα μικρό-δάση σε όλο τον κόσμο, όπως αναμεταδίδει το Euronews.
Αυτά τα οργανικά και ποικιλόμορφα μικρά δάση μπορούν να δημιουργηθούν σε περιοχές όσο μικρές και εννέα τετραγωνικών μέτρων, χρησιμοποιώντας μόνο ντόπια είδη φυτών που θα φύτρωναν φυσικά στην περιοχή.
Αναπτύσσονται μέχρι και 10 φορές πιο γρήγορα από τα δάση μονοκαλλιέργειας, σε μόλις δύο έως τρία χρόνια. Από την αρχή της δουλειάς του Miyawaki, έχουν φυτευτεί περισσότερα από 280 μικρό-δάση.
Η ΜΚΟ Earthwatch Europe έχει φυτέψει 285 μικρό-δάση από το 2022. Τα οικόπεδά τους, που αποτελούνται από 600 δέντρα, μπορούν να προσελκύσουν περισσότερα από 500 ζώα και φυτά εντός των πρώτων τριών ετών.
Οι τοποθεσίες περιλαμβάνουν γήπεδα αθλητισμού και πάρκα στο Haringey, στο Βόρειο Λονδίνο. Παράλληλα, το πρόγραμμα «SUGi», το οποίο αποσκοπεί στην αποκατάσταση της βιοποικιλότητας και την επαναφορά ντόπιων ειδών, έχει δημιουργήσει 230 «τσέπες δάσους» σε 52 πόλεις παγκοσμίως, από την Τουλούζη στη Γαλλία μέχρι το Σεντ Τζορτζ στη Ρουμανία και τη Μαδρίτη στην Ισπανία.
Σε μολυσμένες αστικές περιοχές, τα μικρό-δάση μπορούν να βοηθήσουν στην αποκατάσταση της ποιότητας του εδάφους, του νερού και του αέρα, σύμφωνα με το Woodland Trust.
Το μικρό τους μέγεθος επιτρέπει τη φύτευσή τους σε περιορισμένους αστικούς χώρους, συχνά ανεκμετάλλευτους, όπως αυλές σχολείων, νεκροταφεία και περιοχές κοντά σε σταθμούς του μετρό.
Μπορούν επίσης να βοηθήσουν στη μείωση της επίδρασης των έντονων βροχοπτώσεων και στη διατήρηση των πόλεων και των κωμοπόλεων πιο δροσερών.
«Τα μικρό-δάση μπορούν να δημιουργήσουν περισσότερους βιότοπους για την άγρια ζωή στις πόλεις, όπως μαυροπούλια ή σκαντζόχοιρους. Όταν φυτεύονται σε διακριτά στρώματα, μπορούν να αναπτύξουν φυτικές κοινότητες με μικρότερα θάμνους και βότανα, επιτρέποντας στα μικρό-δάση να γίνουν αυτοσυντηρούμενα μετά από μόλις τρία έως πέντε χρόνια ανάπτυξης», λέει η Elise Van Middelem, ιδρύτρια και CEO της SUGi.
«Τα δάση “τσέπης”, μας προσφέρουν αμέτρητα οφέλη», προσθέτει η Van Middelem. «Ίσως το πιο σημαντικό είναι ότι μπορούν να υποστηρίξουν την θετική ευημερία των κοινοτήτων. Από ψυχολογική άποψη, η αλληλεπίδραση με τη φύση μειώνει το σωματικό άγχος και μπορεί να βελτιώσει τα συμπτώματα της ψυχικής υγείας, όπως το άγχος ή την κατάθλιψη».
«Γίνονται μαγνήτες για ανθρώπινη σύνδεση. Οι άνθρωποι βρίσκουν ανακούφιση κατά τη διάρκεια της ημέρας ή επισκέπτονται για να διαβάσουν ένα βιβλίο. Σε άλλες περιπτώσεις, το δάσος γίνεται ένας τόπος χορού, μάθησης, συζητήσεων και αναψυχής. Είναι αυτοσυντηρούμενα μετά από 2-3 χρόνια από οικολογική άποψη, αλλά σε ένα βαθύτερο επίπεδο, τα μέλη της κοινότητας γίνονται φύλακες της ίδιας της γης.»
Η Van Middelem προσθέτει:
«Επίσης, έχουν θετική επίδραση στα παιδιά και τους νέους -140 από τα δάση τσέπης μας φυτεύτηκαν σε σχολεία μαζί με σχεδόν 80.000 παιδιά. Η φύτευση μικρό-δάσους προσφέρει στα παιδιά μια μοναδική ευκαιρία να έρθουν σε επαφή με τη φύση και να δουν ότι οι ενέργειές τους μπορούν να έχουν απτά περιβαλλοντικά αποτελέσματα.
Η εμπλοκή της επόμενης γενιάς με τη φύση είναι κρίσιμη, γιατί για να θελήσουμε να προστατεύσουμε και να φροντίσουμε τη φύση, πρέπει να νιώσουμε σύνδεση μαζί της».
Παρά τα οφέλη των αστικών μικρό-δασών, υπάρχουν και προβλήματα που σχετίζονται με την ανάπτυξή τους στις πόλεις. Η έκθεση σε ρύπους, υψηλές θερμοκρασίες και ξηρασία μπορεί να εμποδίσει την ανάπτυξη βαθιών ριζών και να αυξήσει την πιθανότητα ασθενειών, σύμφωνα με την πρωτοβουλία Cities4Forests, μιας παγκόσμιας συμμαχίας που υποστηρίζει τη φύση στις πόλεις.
Η Van Middelem επισημαίνει επίσης την πρόκληση της απόκτησης της υποστήριξης των κοινοτήτων για την ανάπτυξη των μικρό-δασών:
«Είναι απαραίτητο να εμπλέκονται αποτελεσματικά οι ενδιαφερόμενοι της κοινότητας και να επιτυγχάνεται η έγκρισή τους. Ένα δάσος τσέπης δεν μπορεί να φυτευτεί χωρίς την έγκρισή τους», λέει. «Ωστόσο, καμία από αυτές τις προκλήσεις δεν είναι ανυπέρβλητη».
Όλες αυτές οι προκλήσεις πρέπει να ληφθούν υπόψη, αλλά με τον χρόνο, τα μικρό-δάση θα μπορούσαν να βοηθήσουν στη μείωση της ρύπανσης στις πόλεις και να τις κάνουν πιο ευχάριστους τόπους διαβίωσης.
Έχουμε micro-forests στην Ελλάδα;
Ο Δήμαρχος Αθηναίων, Χάρης Δούκας, εγκαινίασε στις 30 Οκτωβρίου του περασμένου έτους, στον λόφο Ελικώνα (Αλεπότρυπας) στην Άνω Κυψέλη, το 1ο micro Forest, το οποίο δημιουργήθηκε, στο πλαίσιο του παγκόσμιου προγράμματος L’Oréal for the Future.
Από τις αρχές Ιουνίου έως και τα τέλη του Οκτώβρη του 2024, η Διεύθυνση Πρασίνου του Δήμου Αθηναίων, με τη συνδρομή της L’Oréal Hellas, έχει φυτέψει περίπου 5.000 δέντρα και θάμνους, ενώ τους επόμενους μήνες θα ακολουθήσουν και συμπληρωματικές εργασίες εμπλουτισμού του φυτικού υλικού.
Στόχος είναι να δημιουργηθεί σε περίπου 10 χρόνια, ένα δάσος, με τα χαρακτηριστικά ανάπτυξης ενός βιότοπου 20-30 ετών, με περισσότερα από 10.000 φυτά και πλούσια βιοποικιλότητα.
