Σχεδόν 100 εκατ. ξένοι τουρίστες επισκέφτηκαν την Ισπανία το 2024 και 30,5 εκατ. από αυτούς πήγαν στα Κανάρια Νησιά και τις Βαλεαρίδες Νήσους.
Με περισσότερες διαμαρτυρίες ενάντια στον υπερτουρισμό να προγραμματίζονται στις νησιωτικές κοινότητες, οι ντόπιοι εκφράζουν τις ανησυχίες τους για το μέλλον των Νήσων, ισχυριζόμενοι πως, δεν είναι ότι δεν θέλουν τουρίστες, αλλά θέλουν να δουν μια αλλαγή στον τρόπο με τον οποίο οι επισκέπτες προγραμματίζουν τις διακοπές τους και συμπεριφέρονται μόλις φτάσουν εκεί.
Τα Κανάρια Νησιά είναι πλέον ένα hotspot διακοπών καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους
Ο Guillermo, ένας ξεναγός στη Γκραν Κανάρια, λέει ότι αυτός ο χειμώνας ήταν ο πιο πολυσύχναστος που έχει δει ποτέ. Αυτό επιβεβαιώνεται και από αριθμούς, καθώς τον περασμένο Δεκέμβριο ήταν 1,1% υψηλότερος σε επισκεψιμότητα από την ίδια περίοδο του 2023, σύμφωνα με στοιχεία από το Instituto Nacional de Estadística (INE), τη στατιστική υπηρεσία της Ισπανίας.
Το μεγαλύτερο από τα νησιά, η Γκραν Κανάρια ήταν πάντα περισσότερο χειμερινός προορισμός, λέει ο Guillermo, τονίζοντας ότι οι Βρετανοί ήρθαν στα βόρεια του νησιού πριν από 200 χρόνια αναζητώντας υγιέστερα μέρη με ήπιο κλίμα, καθώς και τα ιαματικά νερά και λουτρά στο Azuaje και στο Berrazales.
«Τα πράγματα άλλαξαν στη δεκαετία του 1950 και του 1960. Οι τουρίστες πήγαν στα νότια, αναζητώντας περισσότερο ήλιο. Νομίζω ότι τα πράγματα αλλάζουν ξανά καθώς οι άνθρωποι έρχονται τώρα τους καλοκαιρινούς μήνες και ψάχνουν άλλα αξιοθέατα, όπως τα τοπία, τον πολιτισμό και την ιστορία μας, την ομορφιά των σημείων πεζοπορίας και καταδύσεων και την παρακολούθηση φαλαινών. Δεν είναι σαν τις Βαλεαρίδες Νήσους όπου τα πάντα σταματούν το χειμώνα».
Σε αντίθεση με ορισμένους από τους συνομηλίκους του που εργάζονται για μεγάλες τουριστικές εταιρείες, ο Guillermo λέει ότι είναι «προνομιούχος» καθώς διευθύνει τη δική του εταιρεία, η οποία ειδικεύεται σε ιδιωτικές και μικρές ομαδικές περιηγήσεις στη φύση και την ιστορία. Ο Guillermo παραδοσιακά περνούσε τα καλοκαίρια του κάνοντας λιγότερες εργασίες καθοδήγησης, προτιμώντας να βοηθάει στις τοπικές προσπάθειες διατήρησης, αλλά διαπιστώνει ότι σήμερα έχει επισκέπτες που του κάνουν κράτηση όλο τον χρόνο.
Οι περισσότεροι από τους επισκέπτες της Ισπανίας προέρχονται από το Ηνωμένο Βασίλειο
Το 2024, το μεγαλύτερο μέρος των επισκεπτών της Ισπανίας προέρχονταν από τρεις ευρωπαϊκές χώρες: το Ηνωμένο Βασίλειο, τη Γαλλία και τη Γερμανία.
Οι Βρετανοί στην Ισπανία δαπάνησαν συνολικά 22,602 δισ. ευρώ το 2024, δηλαδή 13,5% περισσότερο από το 2023. Η Καταλονία στη βορειοανατολική Ισπανία (η έδρα των δημοφιλών σημείων διακοπών της Βαρκελώνης και του πολυσύχναστου παραθαλάσσιου θέρετρου της Costa Brava) δέχτηκε τους περισσότερους τουρίστες με 19,9 εκατ. Αλλά οι Βαλεαρίδες (15,3 εκατ. επισκέπτες) και οι Κανάριοι Νήσοι (15,2 εκατ. επισκέπτες) δεν έμειναν και πολύ πίσω.
Αυτά είναι τα πιο ξεκάθαρα στοιχεία: Οι επτά Κανάριοι Νήσοι έχουν πληθυσμό μόλις 2,2 εκατ. ανθρώπων, που σημαίνει ότι πέρυσι υπήρχαν 6,9 φορές περισσότεροι επισκέπτες από τους κατοίκους.
Πέρυσι, διαδηλωτές βγήκαν στους δρόμους της Ίμπιζα λέγοντας ότι είναι αναγκασμένοι να ζουν σε αυτοκίνητα και τροχόσπιτα επειδή δεν μπορούν να αντέξουν οικονομικά τη στέγαση καθώς τα τουριστικά καταλύματα τους έχουν κοστίσει.
Όπως οι ντόπιοι στις Καναρίους Νήσους, είπαν ότι δεν είναι κατά του τουρισμού, αλλά των αρνητικών επιπτώσεών του στην καθημερινή ζωή. Τα δεδομένα δείχνουν ότι ο αριθμός των επισκεπτών στα Κανάρια Νησιά πρόκειται να αυξηθεί ξανά το 2025, με βάση τον αριθμό των επισκεπτών από τους πρώτους μήνες του τρέχοντος έτους.
Ακόμη και οι εργαζόμενοι στον τουρισμό συμμετέχουν σε διαδηλώσεις
Παρά το γεγονός ότι ζει από τη βιομηχανία, ο Guillermo έχει συμμετάσχει στις λεγόμενες «αντιτουριστικές» διαμαρτυρίες στη Γκραν Κανάρια και θεωρεί, ότι τα διεθνή μέσα ενημέρωσης παρεξηγούν το τι είναι πραγματικά.
Λέει ότι οι κάτοικοι θέλουν να «ανακτήσουν την ισορροπία» και να βοηθήσουν στην επίλυση των προβλημάτων που προκαλούνται από την πίεση των αυξημένων επισκεπτών. Αυτήν τη στιγμή, τα περισσότερα χρήματα από τον τουρισμό φεύγουν από το νησί, λέει ο Guillermo. «Θέλουμε ένα δίκαιο ποσό από τα έσοδα που δημιουργεί ο τουρισμός να πηγαίνει στον τοπικό πληθυσμό. Τα περισσότερα οφέλη πηγαίνουν εκτός νησιού σε ξένες εταιρείες». Ένα από τα μεγαλύτερα ζητήματα, επισημαίνει, είναι η «σφιχτή κατάσταση» στη στέγαση, που προκαλείται κυρίως από βραχυπρόθεσμες ενοικιάσεις που λειτουργούν από εξωτερικούς… παίκτες.
Τα Airbnb δεν έχουν φέρει τα χρήματα που ήλπιζαν οι ντόπιοι
«Από τότε που τα Airbnb άρχισαν να εκτοξεύονται, οι ντόπιοι δεν μπορούν πλέον να ζουν στις περιοχές που ζούσαν παλιά και η στέγαση καθίσταται αδύνατη σε όλα τα νησιά. Όταν βρίσκεις γηγενείς ανθρώπους να έχουν δουλειές πλήρους απασχόλησης και να μην μπορούν να πληρώσουν ενοίκιο, μπορείς να δεις ότι υπάρχει πρόβλημα». Όταν η ηλεκτρονική πλατφόρμα κρατήσεων έφτασε στο νησί, ο Guillermo λέει ότι οι περισσότεροι κάτοικοι σκέφτηκαν ότι θα ήταν ένας καλός τρόπος για να μοιραστούν το όφελος του τουρισμού.
Για 10 ή 20 χρόνια, έτσι χρησιμοποιήθηκε, λέει: «Αν είχατε ένα σπίτι οικογενειακής κληρονομιάς που μένει άδειο, οι οικείοι του θα μπορούσαν να βγάλουν κάποια χρήματα. Αλλά τώρα ολόκληρα κτίρια στο Λας Πάλμας, όπου κάποτε ζούσαν άνθρωποι, είναι αποκλειστικά για ενοικιάσεις διακοπών. Πρέπει να ρυθμιστεί. Υπάρχουν ξένες εταιρείες που αγοράζουν ολόκληρα σπίτια και δεν χρειάζεται να πληρώσουν φόρους για αυτό εδώ ή οπουδήποτε αλλού».
Ορισμένοι κανόνες που σε εθνικό επίπεδο ισχύουν για τις βραχυπρόθεσμες ενοικιάσεις στο αρχιπέλαγος συμπεριλαμβάνουν ένα υποχρεωτικό σύστημα εγγραφής. Από τις 3 Απριλίου 2025, οι κάτοικοι θα μπορούν να ψηφίσουν για την απαγόρευση ορισμένων νέων ενοικιάσεων διακοπών σε τοπικές κατοικίες.
Η περιφερειακή κυβέρνηση έχει προτείνει παρομοίως έναν νέο νόμο για τις «Viviendas Vacacionales» (βραχυχρόνιες μισθώσεις). Ωστόσο, το προσχέδιο επικεντρώνεται κυρίως σε παράνομες καταχωρίσεις και πρότυπα ασφαλείας, αναθέτοντας περισσότερες αστυνομικές αρχές να κλείσουν τις παράνομες λίστες και επιδίδοντας πρόστιμα 30.000 ευρώ σε ιδιοκτήτες καταλυμάτων χωρίς άδεια.
Ο Nestor Marrero Rodríguez, γραμματέας του ATAN (Σύλλογος Φίλων της Φύσης της Τενερίφης) και διοργανωτής των διαδηλώσεων υπερτουρισμού της Τενερίφης, στέλνει το ίδιο μήνυμα στους τουρίστες: «Αποφύγετε τη χρήση των Airbnb γιατί αυξάνουν τις τιμές ενοικίασης για τους ντόπιους και δημιουργούν μια σοβαρή διαδικασία gentrification».
Αντίθετα, προτείνει στους επισκέπτες να μείνουν σε τοπικά καταλύματα. Ο Nestor υπογραμμίζει ότι οργανώνονται μαζικές διαδηλώσεις για τον Απρίλιο του 2025, ενώ μικρότερες, ανεξάρτητες δράσεις βρίσκονται σε εξέλιξη για κινητοποίηση και ευαισθητοποίηση. Αυτές περιλαμβάνουν μια πορεία που θα πραγματοποιηθεί στις 16 Φεβρουαρίου στην πρωτεύουσα της Τενερίφης, Σάντα Κρουζ ντε Τενερίφη, για να συμπέσει με το συνέδριο FVW Travel Talk, ένα σημαντικό διεθνές ταξιδιωτικό γεγονός. «Αυτές οι διαμαρτυρίες πιθανότατα δεν θα γίνονταν καν αν οι ντόπιοι είχαν καλύτερη μεταχείριση της οικονομίας που δημιουργήθηκε στον τουρισμό», προσθέτει ο Guillermo.
Η συμπεριφορά των τουριστών βάζει… φωτιά στην τοπική πίεση
Οι κάτοικοι των Καναρίων Νήσων ανησυχούν για την ευαίσθητη φύση και τη χρήση των πόρων του αρχιπελάγους και πιστεύουν ότι ορισμένοι επισκέπτες δεν σέβονται πάντα.
Οι «χειρότερες συμπεριφορές» που έχει δει ο Nestor Marrero Rodríguez στην Τενερίφη περιλαμβάνουν επίθεση στο προσωπικό του αεροπλάνου, «που προκαλούν καθυστερήσεις», έξοδο από εξουσιοδοτημένα μονοπάτια, συλλογή πετρωμάτων και οβίδων και πέταγμα drones σε προστατευμένες περιοχές, κάτι που όπως προειδοποιεί «είναι παράνομο στο μεγαλύτερο μέρος του αρχιπελάγους».
«Οι Βρετανοί τουρίστες έχουν αναμφίβολα τη χειρότερη συμπεριφορά και δείχνουν δραματικές αντιδράσεις στο πρόσωπο και στα μέσα ενημέρωσης, όταν αποκαλύπτεται η συμπεριφορά και η απόρριψή τους από τον τοπικό πληθυσμό», λέει, προσθέτοντας ότι αυτό συχνά επιδεινώνεται από την υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ και τη βία.
Ο Guillermo είναι λιγότερο επικριτικός με τους Βρετανούς επισκέπτες. «Είμαι αγγλόφωνος ξεναγός, επομένως η γνώμη μου βασίζεται αποκλειστικά σε αυτά που βλέπω γύρω μου. Βλέπω τους περισσότερους Βρετανούς στις περιοδείες μου να έχουν σεβασμό, αλλά θα υπάρχουν πάντα άνθρωποι στους οποίους πρέπει να λέω να μην ρίχνουν σκουπίδια ή τα φίλτρα του τσιγάρου τους στο έδαφος. Και θα υπάρχει πάντα ένα συγκεκριμένο προφίλ ανθρώπων που έρχονται μόνο για το ποτό ή τον ήλιο».
Ο ίδιος λέει ότι το επιχειρηματικό του μοντέλο βασίζεται στη διατήρηση της φύσης της Γκραν Κανάρια. «Μπορεί να νομίζετε ότι δεν έχει σημασία αν περιπλανηθείτε από ένα επίσημο μονοπάτι σε μια προστατευόμενη περιοχή, όπως το ειδικό φυσικό καταφύγιο των αμμόλοφων Maspalomas. Αλλά να ξέρετε ότι δεν είστε μόνο εσείς. Τέσσερα εκατομμύρια άνθρωποι κάνουν το ίδιο! Όταν χιλιάδες άνθρωποι παραβιάζουν καθημερινά, όλα αθροίζονται».
«Καταλαβαίνω ότι δεν αναζητούν όλοι την τοπική κουλτούρα, αλλά σας ζητώ να γνωρίζετε ότι υπάρχουν άνθρωποι που ζουν εδώ 365 ημέρες το χρόνο. Δεν είναι θεματικό πάρκο. Δεν μπορείτε να κάνετε ό,τι θέλετε επειδή νομίζετε ότι κάποιος έρχεται να καθαρίσει το χάλι σας. Επηρεαζόμαστε άμεσα από την κακή συμπεριφορά και τις συνήθειές σας», προσθέτει ο Guillermo.
Υπερτουρισμός: Δεν χρειάζεται να είστε μέρος του προβλήματος
Ο καλύτερος τρόπος για να βεβαιωθείτε ότι δεν είστε μέρος του προβλήματος είναι να «ακολουθήσετε τους κανόνες», λέει ο Guillermo. «Μην οδηγείτε το ενοικιαζόμενο αυτοκίνητό σας σε μέρος όπου δεν επιτρέπεται. Μην μαζεύετε λουλούδια και πέτρες ως αναμνηστικό και μην περιπλανηθείτε από επίσημα μονοπάτια».
Ο Nestor πιστεύει ότι οι τουρίστες που μένουν σε ξενοδοχεία all-inclusive «αφήνουν μόνο αρνητικό αποτύπωμα πόρων στο νησί», όπως τα σκουπίδια και οι περιπτώσεις κατανάλωσης νερού, και προσθέτει ότι οι περισσότεροι τουριστικοί πράκτορες all-inclusive «συνήθως ανήκουν σε ξένες εταιρείες… που αφήνουν λίγα κέρδη στον τοπικό πληθυσμό».
Αμφότεροι οι κάτοικοι του νησιού λένε, ότι μπορείτε να βοηθήσετε τους κατοίκους και να «βγάλετε τα χρήματά σας από τον τουρισμό» υποστηρίζοντας τοπικές επιχειρήσεις. «Εξερευνήστε το νησί μόνοι σας, προσλάβετε έναν ξεναγό και επισκεφθείτε τα μουσεία μας ή πραγματοποιήστε επισκέψεις στα οινοποιεία μας ή στα τυροκομεία μας», προτείνει ο Guillermo.
Ο Nestor στέλνει το ίδιο μήνυμα. «Πηγαίνετε στην παραλία αντί να χρησιμοποιείτε την πισίνα, κάντε κράτηση για πραγματικές περιηγήσεις και εμπειρίες μέσω των κοινωνικών δικτύων. Μπορείτε να βρείτε καλές εταιρείες που θα προσφέρουν μια πραγματική εμπειρία».
Ακόμα κι αν επισκέπτεστε για διακοπές στην παραλία all-inclusive, ο Guillermo προτείνει να φάτε το δείπνο σε ένα τοπικό εστιατόριο αντί στο ξενοδοχείο, καθώς πιστεύει ότι οι περισσότεροι επισκέπτες θα απολαύσουν την κουζίνα. Ωστόσο, σκέφτεται ότι σε ορισμένες τουριστικές περιοχές όπου το μαγειρεμένο αγγλικό πρωινό είναι ο κανόνας, δεν θα βρείτε πάντα την πραγματική τοπική γεύση.
Περισσότεροι πόροι για τη διαχείριση των αμέτρητων επισκεπτών
Ως ξεναγός, ο Guillermo πιστεύει ότι οποιοδήποτε εισόδημα από τον τουρισμό πρέπει να χρησιμοποιείται για τη βελτίωση της προστασίας και των νόμων για φυσικές προστατευόμενες περιοχές των Καναρίων Νήσων. Πιστεύει ότι η τοπική διοίκηση πρέπει να δημιουργήσει έναν προϋπολογισμό, για να πληρώσει για καλύτερες υποδομές και προστασία των φυσικών πόρων: «Σε ολόκληρο το νησί Lanzarote, έχουν μόνο δύο ή τρεις δασοφύλακες, αριθμός πολύ πολύ χαμηλός!»
«Στο Roque Nublo και στο Los Azulejos, τους πιο εμβληματικούς βράχους στη Γκραν Κανάρια, υπάρχει υπερβολικός συνωστισμός, με αυτοκίνητα σταθμευμένα στη μέση του δρόμου, έτσι ώστε ακόμη και τα πυροσβεστικά οχήματα και τα ασθενοφόρα να μην μπορούν να περάσουν».
