Έρευνα του Ινστιτούτου Έρευνας Λιανεμπορίου Καταναλωτικών Αγαθών (ΙΕΛΚΑ) ανέλυσε τους παράγοντες που συμβάλλουν στον καθορισμό των τιμών των ωποροκηπευτικών και της αλυσίδας εφοδιασμού τους στην Ελλάδα.

Στη μελέτη αυτή χρησιμοποιήθηκαν διάφορες πηγές δεδομένων, όπως στοιχεία κόστους από παραγωγούς, χονδρεμπόρους και λιανεμπόρους, συνεντεύξεις με εμπλεκόμενους και οργανισμούς, στοιχεία από έρευνες καταναλωτών και δεδομένα από την ΕΛΣΤΑΤ.

Ανάλυση προϊόντων και καναλιών λιανικής

Η έρευνα εστίασε στα τρία πιο δημοφιλή φρούτα και τα τρία πιο δημοφιλή λαχανικά, τα οποία αντιπροσωπεύουν πάνω από το 50% των συνολικών πωλήσεων στις κατηγορίες τους. Συγκεκριμένα εξετάστηκαν τα εξής προϊόντα:

• Λαχανικά: Πατάτα, Ντομάτα, Κρεμμύδι
• Φρούτα: Μήλο, Πορτοκάλι, Λεμόνι

Η έρευνα ανέδειξε ότι το μεγαλύτερο ποσοστό πωλήσεων γίνεται μέσω της λαϊκής αγοράς, η οποία εκπροσωπεί το 50% των συνολικών πωλήσεων, ακολουθούμενη από τα σούπερ μάρκετ (30%), τα οπωροπωλεία (12%) και την άμεση πώληση από τον παραγωγό (8%). Τα μεγαλύτερα ποσοστά των σούπερ μάρκετ παρατηρούνται στις αγορές πατάτας και κρεμμυδιού (34%), ενώ η λαϊκή αγορά κυριαρχεί στις πωλήσεις ντομάτας (54%), πορτοκαλιών (52%) και μήλων (51%).

Οι παράγοντες κόστους στην εφοδιαστική αλυσίδα

Η έρευνα του ΙΕΛΚΑ εμβάθυνε στις βασικές πηγές κόστους σε κάθε στάδιο της εφοδιαστικής αλυσίδας. Αναλυτικά:

• Για τον παραγωγό:
  • Νερό, Ηλεκτρική ενέργεια, Καύσιμα
  • Πρώτες ύλες (σπόροι, δενδρίλια, λιπάσματα, φυτοφάρμακα)
  • Μισθοδοσία, Φύρα, Κόστος γης (π.χ. ενοικίαση), Logistics
  • Καθαρά κέρδη
• Για τον χονδρέμπορο:
  • Logistics, Μισθοδοσία, Φύρα, Καθαρά κέρδη
• Για τον λιανέμπορο:
  • Logistics, Μισθοδοσία, Φύρα, Κόστη πώλησης (π.χ. καταστήματος), Καθαρά κέρδη
• ΦΠΑ (Φόρος Προστιθέμενης Αξίας)

Καθοριστικοί παράγοντες για την τελική τιμή

Η διαμόρφωση της τελικής τιμής περιλαμβάνει μια σειρά από παραμέτρους που σχετίζονται με το κράτος, όπως ο ΦΠΑ, οι φόροι εισοδήματος και οι εργοδοτικές εισφορές. Σύμφωνα με την έρευνα, το μεγαλύτερο ποσοστό της τελικής τιμής προέρχεται από τον παραγωγό, με ποσοστό 43%. Ακολουθούν:

• Λιανεμπόριο: 24%
• Χονδρεμπόριο: 21%
• Κράτος (ΦΠΑ): 12%

Επιπλέον, οι φόροι του δημοσίου αντιπροσωπεύουν πάνω από το 1/4 της τελικής τιμής.

Ανάλυση κόστους στην εφοδιαστική αλυσίδα

Αναλύοντας τα κόστη ανά κατηγορία, διαπιστώνουμε ότι:

• Logistics: 22% (το μεγαλύτερο ποσοστό, περιλαμβάνει καύσιμα, μεταφορές και αποθήκευση)
• Εργατικό κόστος (μισθοδοσία): 18% (σημαντική αύξηση τα τελευταία χρόνια λόγω έλλειψης εργατικού δυναμικού)
• Ενέργεια: 14% (αύξηση τα τελευταία χρόνια)
• Πρώτες ύλες: 12%
• Φύρα: 9%
• Άλλα κόστη: 2%
• ΦΠΑ: 12%

Συνολικά, τα καθαρά κέρδη προ φόρων για τους εμπλεκόμενους στην εφοδιαστική αλυσίδα είναι 12%, με διακυμάνσεις ανάλογα με το προϊόν, ενώ υπάρχουν παραδείγματα ζημιών σε ορισμένα προϊόντα λιανικής.

Παράγοντες που διαμορφώνουν τις τιμές

Αναφορικά με τις τιμές των προϊόντων, παρατηρείται ότι τα τελευταία τέσσερα χρόνια ακολουθούν παρόμοια πορεία, με τις τιμές του παραγωγού να αυξάνονται:

• Λαχανικά: 46,1% αύξηση για τον παραγωγό και 31,8% για τον καταναλωτή
• Φρούτα: 31,8% αύξηση για τον παραγωγό και 31,3% για τον καταναλωτή

Συμπεράσματα της έρευνας

• Διαφοροποιήσεις ανά προϊόν: Υπάρχουν σημαντικές διαφοροποιήσεις στις τιμές και τα κόστη ανάλογα με το είδος του προϊόντος.
• Αντίστοιχη πορεία τιμών: Οι τιμές του παραγωγού και του καταναλωτή ακολουθούν παρόμοιες πορείες τα τελευταία χρόνια.
• Λαϊκές αγορές ως κυριότερο κανάλι πώλησης: Οι λαϊκές αγορές παραμένουν το πιο σημαντικό κανάλι πώλησης για τα φρούτα και τα λαχανικά.
• Κόστη που επηρεάζουν την τιμή: Τα μεγαλύτερα κόστη στην εφοδιαστική αλυσίδα προέρχονται από τους φόρους, το μισθολογικό κόστος και τα logistics.
• Χαμηλά περιθώρια κέρδους: Τα περιθώρια κέρδους παραμένουν χαμηλά για τους εμπλεκόμενους, με τα καθαρά κέρδη να αγγίζουν μόλις το 12%.
• Απουσία περιθωρίων μείωσης κόστους: Δεν υπάρχουν σημαντικά περιθώρια μείωσης των βασικών κατηγοριών κόστους (μισθολογικό, ενέργεια, logistics), με τις καιρικές συνθήκες να αποτελούν ενδεχόμενη λύση για αύξηση παραγωγικότητας.