Κάποτε το η ανάγνωση ενός βιβλίου ήταν μια πράξη τόσο φυσική, σχεδόν όσο η αναπνοή—μια πράξη που γέμιζε το μυαλό μας με γνώση, εικόνες, και γαλήνη. Μια συνήθεια που μας συνόδευε τις ώρες χαλάρωσης, πριν πέσουμε για ύπνο ή μαζί με τον πρώτο αχνιστό καφέ της ημέρας.
Σήμερα, όμως, το διάβασμα, μοιάζει να μετατρέπεται σε σπάνια πολυτέλεια. Εκεί όπου άλλοτε βυθιζόμασταν στις σελίδες ενός βιβλίου ή ενός εκτενούς άρθρου, πλέον είναι σχεδόν ακατόρθωτο να διατηρήσουμε την προσοχή μας αδιάσπαστη, για περισσότερο από μερικά λεπτά.
Το πρόβλημα δεν είναι πως ο χρόνος μας μειώθηκε δραματικά. Αυτό που έχει περιοριστεί είναι η ικανότητά μας να συγκεντρωνόμαστε. Η τεχνολογία, με τις πολυάριθμες οθόνες που μας περιβάλλουν και τις αδιάκοπες ειδοποιήσεις, διαμορφώνει πλέον τον τρόπο με τον οποίο εκλαμβάνουμε και τελικά «καταναλώνουμε» οποιαδήποτε πληροφορία.
Τα smartphones, οι υπολογιστές, τα tablet και μέσα κοινωνικής δικτύωσης μάς έχουν εξοικειώσει με μια πραγματικότητα όπου τα πάντα πρέπει να προσφέρονται άμεσα, γρήγορα και σε μικρές, εύπεπτες δόσεις.
Αυτό το ψηφιακό περιβάλλον έχει επαναπρογραμματίσει τον εγκέφαλό μας να αναζητά συνεχώς την επόμενη σύντομη «ένεση πληροφορίας», αφήνοντας το διάβασμα στο περιθώριο.
Μέσα σε αυτόν τον καταιγισμό ειδοποιήσεων, likes και σύντομων βίντεο, το διάβασμα μοιάζει σχεδόν «παρωχημένο».
Τι έχει αλλάξει όμως πραγματικά; Πώς η τεχνολογία και ο καταιγισμός πληροφορίας επηρεάζουν την ικανότητά μας να συγκεντρωνόμαστε και να απολαμβάνουμε την ανάγνωση;
Ας δούμε πώς φτάσαμε εδώ και τι μπορούμε να κάνουμε για να αντιστρέψουμε αυτή την τάση.
Η ψηφιακή επανάσταση μας έχει προσφέρει έναν ωκεανό γνώσεων, αλλά η συνεχής ροή πληροφορίας μάς έχει κάνει λιγότερο υπομονετικούς. Το κινητό, το tablet και ο υπολογιστής βομβαρδίζουν τον εγκέφαλό μας με ειδοποιήσεις, μηνύματα και βίντεο, που εξασθενίζουν την ικανότητά μας να συγκεντρωθούμε σε ένα και μόνο πράγμα.
Δεν είναι μόνο η ποσότητα της πληροφορίας, αλλά και ο τρόπος που την καταναλώνουμε: γρήγορα, επιφανειακά, με scroll και swipe. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και οι εφαρμογές, όπως το TikTok, έχουν επαναπρογραμματίσει τη σκέψη μας, καθιστώντας σχεδόν ακατόρθωτο το να βυθιστείς σε ένα βιβλίο ή ένα μακροσκελές άρθρο.
Ο εγκέφαλός μας λειτουργεί σε μεγάλο βαθμό με βάση τη ντοπαμίνη, μια χημική ουσία που σχετίζεται με την ανταμοιβή και την ευχαρίστηση. Κάθε φορά που παίρνουμε μια ειδοποίηση ή βρίσκουμε κάτι ενδιαφέρον online, ο εγκέφαλος εκκρίνει ντοπαμίνη.
Αυτή η διαδικασία δημιουργεί έναν φαύλο κύκλο που ενισχύει τη διάσπαση προσοχής μας, καθώς αναζητούμε διαρκώς την επόμενη «δόση» πληροφοριακής ικανοποίησης.
Η ανάγνωση ενός βιβλίου ή μιας εκτενούς ανάλυσης απαιτεί εστίαση και υπομονή. Ωστόσο, οι συνεχείς διακοπές από τα ψηφιακά μέσα υπονομεύουν αυτές τις δεξιότητες. Ο εγκέφαλός μας πλέον δυσκολεύεται να συγκεντρωθεί σε πληροφορίες που δεν έχουν άμεση, γρήγορη ανταμοιβή.
Παράλληλα, το διάβασμα ενεργοποιεί περιοχές του εγκεφάλου που σχετίζονται με την κριτική σκέψη και τη φαντασία – κάτι που δεν συμβαίνει όταν καταναλώνουμε βίντεο ή επιφανειακό περιεχόμενο online.
Σε έναν κόσμο που εκατοντάδες παράγοντες προσπαθούν να αποσπάσουν την προσοχή μας προς κάθε κατεύθυνση, το να αφιερώσουμε χρόνο για διάβασμα μπορεί να μοιάζει πολυτέλεια.
Όμως, το διάβασμα δεν είναι απλώς μια συνήθεια – είναι δώρο προς τον εαυτό μας. Είναι ένας τρόπος να χαλαρώσουμε, να μάθουμε, να συνδεθούμε με τις σκέψεις μας και να γεμίσουμε με ιδέες που μας εμπνέουν.
Πώς, λοιπόν, μπορούμε να επαναφέρουμε το διάβασμα στη ζωή μας με απλό και τρυφερό τρόπο, σαν μια καθημερινή πράξη αυτοφροντίδας;
Δε χρειάζεται να ξεκινήσεις με ώρες διαβάσματος. Αρκούν 10-15 λεπτά την ημέρα. Βρες έναν ζεστό, άνετο χώρο όπου θα αφήνεις για λίγο πίσω σου τη φασαρία και το άγχος της καθημερινότητας. Το διάβασμα μπορεί να γίνει το μικρό, μυστικό σου «καταφύγιο» – μια στιγμή όπου ο χρόνος σταματά και είσαι μόνο εσύ και οι λέξεις.
Το κινητό, οι ειδοποιήσεις, οι ασταμάτητες εναλλαγές βίντεο: όλα αυτά σου «κλέβουν» την προσοχή χωρίς να το καταλάβεις. Δοκίμασε να απενεργοποιήσεις τις ειδοποιήσεις ή να βάλεις το κινητό σε άλλο δωμάτιο όταν διαβάζεις. Είναι σαν να προσφέρεις στον εαυτό σου έναν χώρο ελευθερίας, χωρίς παρεμβολές.
Οι σελίδες ενός βιβλίου ή ενός περιοδικού που μπορείς να αγγίξεις, να μυρίσεις, να τσακίσεις στη γωνία έχουν μια αίσθηση ζεστασιάς και αυθεντικότητας που οι ψηφιακές συσκευές δεν μπορούν να προσφέρουν. Επιπλέον, διαβάζοντας σε φυσική μορφή αποφεύγεις τους πειρασμούς του multitasking, καθώς δεν υπάρχουν ειδοποιήσεις που να σου αποσπούν την προσοχή.
Δεν χρειάζεται να αρχίσεις με δύσκολα βιβλία ή να πιέσεις τον εαυτό σου να διαβάσει πολλές σελίδες. Ξεκίνα με κάτι που σε ευχαριστεί: μια ιστορία, ένα άρθρο, ακόμα και μια ποιητική συλλογή. Όσο περισσότερο απολαμβάνεις το διάβασμα, τόσο πιο εύκολα θα γίνει μέρος της καθημερινότητάς σου.
Το διάβασμα δεν είναι μόνο η πληροφορία που αποκομίζεις στο τέλος. Είναι η απόλαυση του να ζεις μέσα σε μια άλλη πραγματικότητα, να φαντάζεσαι, να νιώθεις. Αφέσου σε πιο χαλαρούς ρυθμούς, μην βιάζεσαι – άσε τις λέξεις να σε ταξιδέψουν.
Συνόδεψέ το με μικρές απολαύσεις: ένα φλιτζάνι ζεστό καφέ ή τσάι, μια αγαπημένη, χουχουλιάρικη κουβέρτα, απαλή μουσική στο βάθος. Το διάβασμα μπορεί να γίνει μια μορφή αγκαλιάς στον εαυτό σου.
Το διάβασμα δεν είναι μόνο μια πηγή γνώσης. Είναι μια πράξη φροντίδας του νου και της ψυχής. Σε βοηθά να χαλαρώσεις, να καλλιεργήσεις τη φαντασία σου, να γίνεις πιο δημιουργικός και στοχαστικός. Κάθε λεπτό που αφιερώνεις στο διάβασμα είναι ένα δώρο που κάνεις στον εαυτό σου.
Εάν κάποια φράση ή σκέψη σου μιλήσει βαθιά, σημείωσέ την. Αυτές οι μικρές «συγκομιδές» από το διάβασμα είναι οι θησαυροί που θα σε συντροφεύουν και θα σου θυμίζουν ότι άξιζε να αφιερώσεις χρόνο σ’ αυτές τις σελίδες.
Όπως φροντίζεις το σώμα σου με καλό φαγητό και ανάπαυση, έτσι και το διάβασμα είναι μια θρέψη για το μυαλό και την καρδιά.
Είναι η στιγμή που σου λέει: «Στάσου, πάρε μια ανάσα. Εδώ είναι ο δικός σου κόσμος, γεμάτος φως.».
