Το ενδεχόμενο επαναφοράς του μέτρου της απόσυρσης παλαιών και ρυπογόνων οχημάτων βάζει για ακόμα μία αφορά στο τραπέζι η κυβέρνηση μέσω των προτάσεων που έχουν συμπεριληφθεί στο αναθεωρημένο Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ), το οποίο ανάρτησε σε δημόσια διαβούλευση έως τις 16 Σεπτεμβρίου το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας.

Δεν είναι η πρώτη φορά που το μέτρο της απόσυρσης επανέρχεται στο δημόσιο διάλογο, καθώς τα τελευταία χρόνια έχει συζητηθεί αρκετές φορές χωρίς ωστόσο να ληφθεί η απόφαση μιας ευρείας εφαρμογής του κυρίως για δημοσιονομικούς λόγους.

Στο μεταξύ η Ελλάδα εξακολουθεί να διαθέτει έναν από τους γηραιότερους στόλους οχημάτων στην Ευρώπη.

Έτσι, ενώ η ηλικία των αυτοκινήτων στην ΕΕ φτάνει πλέον κατά μέσο όρο τα 12,3 έτη, στην Ελλάδα η μέση ηλικία είναι τα 17,3 έτη, γεγονός το οποίο κάνει ακόμα πιο επιτακτική την ανάγκη για τη μετάβαση σε πιο «πράσινα και καθαρά» μοντέλα.

Στην κατεύθυνση αυτή, στις προτάσεις του για τις μεταφορές το ΕΣΕΚ προκρίνει τον εξηλεκτρισμό του στόλου των ελαφρών φορτηγών (βαν), της απόσυρσης των παλαιών οχημάτων, της θέσπισης οικονομικών και φορολογικών κινήτρων για τον εκσυγχρονισμό του στόλου, αλλά και αντικινήτρων για τη χρήση παλαιότερων οχημάτων.

Στο Σχέδιο αναφέρεται ότι ο στόχος της κλιματικής ουδετερότητας του κλάδου των μεταφορών εξυπηρετείται πρωτίστως από την ηλεκτροκίνηση, ενώ η χρήση πράσινου υδρογόνου και άλλων ανανεώσιμων υγρών καυσίμων βιολογικής ή μη βιολογικής προέλευσης, αναμένεται να συντελέσουν σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό αναλόγως του κλάδου μεταφορών υπό εξέταση.

Δεδομένης της επίτευξης των αναθεωρημένων στόχων για την μείωση των εκπομπών CO2 στον κλάδο των ελαφρών οχημάτων, τονίζεται ότι απαιτείται τόσο η συνέχιση υφιστάμενων όσο και η υιοθέτηση νέων πολιτικών και η θέσπιση μέτρων που θα εστιάζουν στη διατήρηση, τη βελτίωση και όπου απαιτείται την επέκταση κατάλληλου πλαισίου για τον εξηλεκτρισμό, σε σημαντικό βαθμό, του συγκεκριμένου κλάδου μεταφορών.

Στα προτεινόμενα μέτρα εντάσσονται τα εξής:

• Ο εξηλεκτρισμός των ελαφρών φορτηγών (βαν), στο πλαίσιο «πρασινίσματος» της εφοδιαστικής αλυσίδας. Συγκεκριμένα, προβλέπεται να θεσπιστούν στοχευμένα μέτρα και να παρασχεθούν έμμεσα και άμεσα κίνητρα κτήσης και χρήσης για τα οχήματα αυτά. Ενδεικτικά τα μέτρα πολιτικής, με ορίζοντα το έτος 2030, θα πρέπει να περιλαμβάνουν παροχή έμμεσων και άμεσων οικονομικών κινήτρων κτήσης (με τη μορφή φορολογικών κινήτρων και επιδοτήσεων σε φυσικά και νομικά πρόσωπα).
• Η παροχή ενισχυμένων κινήτρων και η λήψη μέτρων απόσυρσης παλαιών ρυπογόνων οχημάτων, σε συνδυασμό με αυστηρούς τεχνικούς ελέγχους για τα παλαιά οχήματα τόσο μέσω των ΚΤΕΟ όσο και των ελέγχων στο δρόμο. Στόχος είναι ένα στα δύο επιβατικά οχήματα να είναι ηλεκτρικά σε βάθος εξαετίας.
• Η συνέχιση της εφαρμογής και η ενίσχυση των κινήτρων που θα μειώνουν το κόστος χρήσης των οχημάτων αυτών.
• Σημαντική κρίνεται και η υιοθέτηση αντικινήτρων για τη χρήση παλαιών οχημάτων θερμικού κινητήρα ειδικά στα αστικά κέντρα. «Στην κατεύθυνση αυτή θα εξεταστούν διάφορες μορφές αντικινήτρων, λαμβάνοντας υπόψη το βαθμό ωριμότητας της αγοράς ηλεκτροκίνησης καθώς και το ρυθμό ανανέωσης του στόλου οχημάτων στη χώρα μας», επισημαίνεται στο ΕΣΕΚ.

Κρίσιμο θεωρείται και το «πρασίνισμα» της εφοδιαστικής αλυσίδας καθώς αποτελεί βασική προτεραιότητα προς την κλιματική ουδετερότητα. Στο πλαίσιο αυτό, αναφέρεται ότι θα εξεταστεί η θέσπιση κινήτρων και κυρίως αντικινήτρων για τροφοδοσία last mile, (π.χ. κίνητρα για την αντικατάσταση δικύκλου με E-cargo bike).

Όσον αφορά τα βαρέα οχήματα, μελετάται η δυνατότητα και η σκοπιμότητα υιοθέτησης ειδικών μέτρων πολιτικής γύρω από τεχνολογίες και καύσιμα που φαίνεται να προκρίνονται ως λύση, με στόχο να επιταχυνθεί η μείωση του ανθρακικού τους αποτυπώματος. Ειδικότερα μέτρα σε επιμέρους κλάδους όπως των βαρέων οχημάτων που χρησιμοποιούνται σε αστικές μεταφορές (λεωφορεία, αυτοκίνητα τροφοδοσίας) θα συμβάλλουν και στην εξυπηρέτηση και άλλων στόχων σχετικά π.χ. με τη βελτίωση των μεταφορών εντός των αστικών κέντρων.

«Απανθρακοποίηση» οδικών επιβατικών συγκοινωνιών

Ξεχωριστή αναφορά γίνεται και στις αστικές μετακινήσεις με τα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς.

Οι δράσεις για την απανθρακοποίηση των οδικών επιβατικών συγκοινωνιών στην Αττική περιλαμβάνουν:

• Τη σύνταξη Στρατηγικού Σχεδίου Μεταφορών και προγράμματος εφαρμογής του.

• Την υλοποίηση προγράμματος ανανέωσης στόλου με νέα οχήματα χαμηλών εκπομπών.

• Τη διερεύνηση σεναρίου μετασκευής υφιστάμενων λεωφορείων για χρήση υδρογόνου με χρήση συστήματος πρόβλεψης συνολικής κατανάλωσης.

• Την ενίσχυση της προσπελασιμότητας των στάσεων από τον πεζό.

Για τις οδικές επιβατικές συγκοινωνίες εκτός Αττικής, καθώς και για τις υπεραστικές οδικές συγκοινωνίες, θα εξεταστεί η υιοθέτηση μέτρων για τη χρήση διαφορετικών τεχνολογικών λύσεων, όπως η ηλεκτροκίνηση, η χρήση πράσινου υδρογόνου μέσω πιλοτικών έργων και η κλιμάκωση, εφόσον προκριθούν τεχνικοοικονομικά, καθώς και η χρήση αερίου καυσίμου ως μίγμα μειωμένου ανθρακικού αποτυπώματος.

Η ανάπτυξη του δικτύου των μέσων σταθερής τροχιάς κινείται στην κατεύθυνση της μετατροπής των αστικών μετακινήσεων σε πιο «πράσινες». Τα τρία βασικά έργα που κρίνεται ότι θα αλλάξουν τα δεδομένα για την Αττική είναι η επέκταση της Γραμμής 2 του Μετρό από την Ανθούπολη προς τον Ίλιον (δημιουργία 3 νέων επιβατικών σταθμών) και Επέκταση του Αμαξοστασίου του Ελαιώνα), η ολοκλήρωση της κατασκευής της Γραμμής 4 του Μετρό και η προμήθεια νέων διρευματικών συρμών για την εξυπηρέτηση της Γραμμής 3 του Μετρό, η οποία ήδη αδυνατεί να ανταποκριθεί στις αυξημένες ανάγκες των μετακινήσεων.

Προαπαιτούμενη η θέση στάθμευσης για την αγορά αυτοκινήτου

Η επίτευξη της βιώσιμης αστικής και ενεργής κινητικότητας αποτελεί βασική προτεραιότητα για να γίνουν λιγότερα αβίωτα κυρίως τα μεγάλα αστικά κέντρα. Στο πλαίσιο αυτό, στόχος είναι να ενισχυθεί η μικροκινητικότητα, ενώ θα εξεταστεί σειρά νέων μέτρων και πολιτικών και συγκεκριμένα:

• Η παροχή κινήτρων για αλλαγή οχήματος (από αυτοκίνητο σε ποδήλατο) όπως φοροελαφρύνσεις για απόκτηση ποδηλάτου/ηλεκτρικού ποδηλάτου/e- βαν για εταιρικές μετακινήσεις, ή/και αντικατάσταση συμβατικού ΙΧ αυτοκινήτου ή μοτοσικλέτας με ποδήλατο.
• Η εκπόνηση ιδιωτικών σχεδίων βιώσιμης αστικής κινητικότητας από τις επιχειρήσεις που απασχολούν μεγάλο αριθμό εργαζομένων.
• Η θέσπιση της υποχρεωτικής εξασφάλισης θέσης στάθμευσης για αγορά καινούριου αυτοκινήτου, καθώς – όπως τονίζεται «τα αστικά κέντρα των ελληνικών πόλεων είναι από τα πιο πυκνοκατοικημένα στην Ευρώπη και η στάθμευση αποτελεί τη βασική τροχοπέδη για την εφαρμογή πολιτικών βιώσιμης κινητικότητας σε αυτά».
• Η εφαρμογή μέτρων αναμόρφωσης του οδικού περιβάλλοντος ώστε να αποδοθεί χώρος σε εναλλακτικές, αντί του αυτοκινήτου, μορφές μετακίνησης.

Παράλληλα επισημαίνεται η ανάγκη βελτίωσης της οδικής συμπεριφοράς και η προώθηση εναλλακτικών μορφών μετακίνησης μέσω της προώθησης διατάξεων του Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας (ΚΟΚ) για την ενίσχυση εναλλακτικών μορφών μετακίνησης (πεζή, ποδήλατο, μικροκινητικότητα) .

Επιπλέον στο πλαίσιο θεωρητικής και πρακτικής εκπαίδευσης, οι υποψήφιοι οδηγοί και οι οδηγοί θα πρέπει να εκπαιδεύονται και να εξετάζονται να οδηγούν οικονομικά και με ασφαλή και φιλικό τρόπο προς το περιβάλλον.

«Ιδιαίτερη έμφαση πρέπει να δίνεται στους οδηγούς βαρέων οχημάτων στη διαδικασία αρχικής και περιοδικής επιμόρφωσης για την απόκτηση Πιστοποιητικού Επαγγελματικής Ικανότητας».

Κρίσιμη παράμετρος οι υποδομές φόρτισης οχημάτων

Ειδική μνεία γίνεται στην ανάπτυξη των αναγκαίων υποδομών φόρτισης σε όλη την επικράτεια ως προαπαιτούμενο για τον περαιτέρω εξηλεκτρισμό των οδικών μεταφορών. Σημειώνεται ότι η ανάπτυξη των υποδομών αυτών, τόσο των δημοσίως προσβάσιμων σε αυτοκινητόδρομους και σημεία εντός και εκτός πόλεων, όσο και των υποδομών ιδιωτικής πρόσβασης σε οικίες ή εταιρικούς χώρους (σε κτίρια), θα εξυπηρετηθεί μέσω της συνέχισης των υφιστάμενων μέτρων πολιτικής (προγράμματα επιδότησης και φορολογικά κίνητρα) και της υιοθέτησης νέων αντίστοιχων.

Για τις δημοσίως προσβάσιμες υποδομές φόρτισης, απαιτείται η συνέχιση υφιστάμενων και η λήψη νέων μέτρων, με τη μορφή οικονομικών κινήτρων για την εγκατάστασή τους, με έμφαση στις υποδομές υψηλής ισχύος (ταχείας φόρτισης) εκτός των αστικών κέντρων καθώς και στις υποδομές κανονικής ισχύος εντός αυτών.

Παράλληλα, τόσο για τις δημοσίως προσβάσιμες όσο και για τις ιδιωτικής χρήσης υποδομές, θα πρέπει να προωθηθούν μέτρα κανονιστικού χαρακτήρα με σκοπό την περαιτέρω απλοποίηση της αδειοδοτικής διαδικασίας για την εγκατάστασή τους, καθώς και της διαδικασίας σύνδεσής τους στο δίκτυο διανομής ηλεκτρικής ενέργειας. Ιδιαίτερη έμφαση θα δοθεί στην όσο το δυνατό αυξημένη χρήση ΑΠΕ για την τροφοδοσία των υποδομών αυτών.

Ειδικά για τις υποδομές φόρτισης σε κτίρια, είναι σημαντικό να διασφαλιστεί η υλοποίηση των προβλέψεων του υφιστάμενου πλαισίου για εγκατάσταση τέτοιων υποδομών σε νέα/ανακαινιζόμενα καθώς και υφιστάμενα κτίρια, τόσο με λήψη μέτρων για την παροχή κινήτρων και διευκολύνσεων όσο και με την θέσπιση αυστηρών ελέγχων τήρησης της νομοθεσίας.

Παράλληλα, προωθείται η ανάπτυξη και χρήση ευφυών συστημάτων που θα αφορούν στην επικοινωνία με τις υποδομές φόρτισης, στον έλεγχό τους, και στις δυνατότητες που θα παρέχονται στους χρήστες Η/Ο για την ευκολότερη χρήση τους.

Τα ευφυή συστήματα φόρτισης θα επικοινωνούν με τη διαχείριση του ηλεκτρικού δικτύου και μέσω τιμολογιακών κινήτρων και δυναμικής τιμολόγησης θα διαχειρίζονται τον ακριβή χρόνο φόρτισης κάθε οχήματος με σκοπό την αποφυγή συμφόρησης στις ηλεκτρικές υποδομές, καθώς και την αύξηση της χρήσης ΑΠΕ για την τροφοδοσία τους.

Επίσης θα μπορέσουν ενδεχομένως να υποστηρίξουν την υπό όρους χρήση μπαταριών Η/Ο για παροχή υπηρεσιών στο ηλεκτρικό δίκτυο (έξυπνη φόρτιση, V2G) , μέτρο που σχετίζεται με την προώθηση των ΑΠΕ και την ανάπτυξη επαρκούς δυναμικότητας αποθηκευτικής ικανότητας.