Με την πάροδο του χρόνου το παγκόσμιο ενεργειακό σύστημα έχει υποστεί βαθιές αλλαγές επηρεάζοντας ταυτόχρονα το μέλλον της ενεργειακής ασφάλειας.

Σύμφωνα με την πρόσφατη έκθεση του IRENA, οι μεγάλες γεωπολιτικές αλλαγές βρίσκονται σε εξέλιξη. Οι κοινωνικές και οικονομικές συνέπειες της πανδημίας είχαν σημαντικές επιπτώσεις στο παγκόσμιο εμπόριο, οδηγώντας σε αυξημένα προστατευτικά μέτρα ορισμένα έθνη.

Ο τομές της ενέργειας έχει επηρεαστεί άμεσα και έμμεσα από τα αυξημένα περιστατικά σύγκρουσης μεταξύ των χωρών, καθώς και τις κυρώσεις και τις διακοπές της εφοδιαστικής αλυσίδας. Επιπλέον, γεγονότα όπως οι επιθέσεις στους αγωγούς Nordstream στη Βαλτική Θάλασσα και οι διαταραχές στον εφοδιασμό πετρελαίου και LNG μέσω της Ερυθράς Θάλασσας ανεβάζουν τα επίπεδα ανασφάλειας.

Παράλληλα, η παγκόσμια ενεργειακή μετάβαση επιταχύνεται. Η άνοδος των τεχνολογιών ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, ιδίως της αιολικής ενέργειας και η ηλιακή ενέργεια (η οποία αναπτύσσεται ταχύτερα από οποιοδήποτε καύσιμο στην ιστορία), έχει μετακινήσει τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας από το περιθώριο στο κέντρο του παγκόσμιου ενεργειακού συστήματος και ενδιαφέροντος.

Η συζήτηση για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, – κάποτε κυριαρχούσε λόγω των ανησυχιών για το κόστος της τεχνολογίας – τοποθετείται ως σημαντικό μέρος της ενεργειακής κυριαρχίας και ασφάλειας για πολλά έθνη.

Μόνο το 2023, εγκαταστάθηκαν περίπου 473 GW νέας ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, φέρνοντας το παγκόσμιο σύνολοσε σχεδόν 4 000 GW. Επιπλέον, η έκκληση της COP28 για μετάβαση από τα ορυκτά καύσιμα, τριπλασιάζοντας παράλληλα τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και ο διπλασιασμός της αποτελεσματικότητας έως το 2030, είναι πιθανό να επιταχύνει περαιτέρω τη μετάβαση.

Στο μεταξύ, η διαδικασία απεξάρτησης από τα ορυκτά καύσιμα είναι πιθανό να επιφέρει μεγαλύτερη αστάθεια των τιμών και αβεβαιότητα της αγοράς. Ταυτόχρονα, η χάραξη πολιτικής γίνεται πιο περίπλοκη, συνδυάζοντας ενεργειακές στρατηγικές με την επιταγή μιας δίκαιης μετάβασης.

Πρότυπα… για λίγους

Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι τα πρότυπα ανάπτυξης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας συγκεντρώνονται επίμονα σε λίγα περιφέρειες και γύρω από ένα περιορισμένο φάσμα τεχνολογιών. Αυτά τα μοτίβα συνοδεύονται από δύο τροχιές:

1) αυξανόμενη ανισότητα, με τα πλουσιότερα έθνη να προχωρούν γρήγορα και να αφήνουν πίσω τους φτωχότερους

 2) ανεπαρκείς συστημικές επενδύσεις σε υποδομές, πολιτικές, θεσμούς και ανθρώπους.

Τέλος, υπενθυμίζεται ότι οι φυσικές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στα ενεργειακά συστήματα και τις αλυσίδες εφοδιασμού αυξάνονται κάθε χρόνο ανά έτος. Ήδη επηρεάζουν την προσφορά, τη διανομή και τη ζήτηση ενέργειας.

Ιστορικά, η κλιματική αλλαγή και η ενεργειακή ασφάλεια έχουν σπάνια συζητηθεί μαζί. Τώρα, όμως, οι κίνδυνοι που εγκυμονεί η κλιματική αλλαγή στις υποδομές από συχνότερα ακραία καιρικά φαινόμενα, ιδιαίτερα καταιγίδες και ξηρασίες, καθιστούν επιτακτική τη μελέτη των δυο σοβαρών αυτών θεμάτων.