Η ιδέα της χρήσης προκατασκευασμένων εξαρτημάτων στην οικοδόμηση κατοικιών δεν είναι καθόλου καινούργια.

Οι σύγχρονες τεχνολογικά υποστηριζόμενες εκδοχές των προκάτ κατοικιών υπόσχονται μια ταχύτερη, πιο βιώσιμη λύση για την αντιμετώπιση της στεγαστικής κρίσης, σύμφωνα με τους εμπειρογνώμονες.

Εντούτοις ο τομέας εμφανίζει ανάπτυξη πολλών ταχυτήτων, καθώς κάποιες χώρες έχουν σημειώσει σημαντικά βήματα προόδου, ενώ άλλες, όπως το Ηνωμένο Βασίλειο και οι ΗΠΑ, παραμένουν σε νηπιακό στάδιο.

Η δυναμική της τεχνολογίας είναι τέτοια, που δεν απέχουμε μακριά από την κατασκευή ολόκληρων μονάδων σε εργοστάσια και τη δημιουργία κατοικιών μέσα σε λίγες μόνο εβδομάδες. Και η ταχύτητα είναι μόνο ένα πλεονέκτημα που προσφέρουν τα σπονδυλωτά σπίτια σε σύγκριση με την παραδοσιακή κατασκευή, παράγοντας καθοριστικός σε χώρες, όπως το Ηνωμένο Βασίλειο, το οποίο συνεχίζει να αντιμετωπίζει ελλείψεις σε οικονομικά προσιτές κατοικίες.

Το γεγονός, μάλιστα, ότι οι προκάτ κατοικίες κατασκευάζονται σε ελεγχόμενο εργοστασιακό περιβάλλον σημαίνει ότι παράγονται λιγότερα απόβλητα, ενώ παράλληλα οδηγούν σε πιο ενεργειακά αποδοτικά σπίτια.

Ο κ. Andrew Shepherd, διευθύνων σύμβουλος της βρετανικής εταιρείας ανάπτυξης προκάτ σπιτιών TopHat Communities, δήλωσε στο CNBC ότι το εργοστάσιο της εταιρείας έχει στείλει “μηδενικά απόβλητα σε χώρους υγειονομικής ταφής” τα τελευταία τρία χρόνια.

Η κατασκευή ολόκληρων τμημάτων σε ένα μέρος σημαίνει επίσης λιγότερες μετακινήσεις για παράδοση, εξήγησε ο Shepherd. Έκθεση του 2022 από τον βιομηχανικό όμιλο Make UK Modular τόνισε ότι απαιτούνται 80% λιγότερες μετακινήσεις οχημάτων σε περιοχές ανάπτυξης με αρθρωτή δόμηση.

Σε άλλη μελέτη από ακαδημαϊκούς του Πανεπιστημίου του Κέιμπριτζ και του Πανεπιστημίου Νάπιερ του Εδιμβούργου, που δημοσιεύθηκε το 2022, διαπιστώθηκε ότι η αρθρωτή κατασκευή κατοικιών μπορεί να οδηγήσει σε 45% μείωση εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα. Αυτό αναφέρεται στις εκπομπές που παράγονται κατά τη διαδικασία κατασκευής, συμπεριλαμβανομένης της κατασκευής και της μεταφοράς των υλικών.

Μια πολύ σκληρή επιχείρηση

Παρά τα οφέλη, ο τομέας έχει δει μια σειρά από πισωγυρίσματα τα τελευταία χρόνια και παραμένει σχετικά εκκολαπτόμενος στο Ηνωμένο Βασίλειο και τις ΗΠΑ.

Τον Ιανουάριο, αναφέρθηκε ότι η βρετανική εταιρεία Modulous τέθηκε υπό εκκαθάριση αφού δεν μπόρεσε να βρει αγοραστή. Στο Ηνωμένο Βασίλειο πέρυσι, η Ilke Homes κατέρρευσε, ενώ η Legal & General προχώρησε στην εκκαθάριση του εργοστασίου σπονδυλωτών κατοικιών της. Μια από τις πιο τρανταχτές αποτυχίες ήταν η Katerra στις ΗΠΑ, η οποία υπέβαλε αίτηση πτώχευσης το 2021.

Ο κ. Jonatan Pinkse, καθηγητής βιώσιμων επιχειρήσεων στο King’s College του Λονδίνου, υπογράμμισε ότι μέρος της πρόκλησης για τις εταιρείες σπονδυλωτών κατασκευών είναι ότι πρέπει πρώτα να δαπανήσουν χρήματα για την κατασκευή ενός εργοστασίου στο οποίο θα κατασκευάσουν τις μονάδες.

Υποστήριξε ότι αυτό παρουσιάζει μεγαλύτερη δυσκολία όταν συνδυάζεται με τις δυσκολίες που επηρεάζουν τον ευρύτερο κατασκευαστικό τομέα, συμπεριλαμβανομένων των υψηλότερων ενεργειακών δαπανών και επιτοκίων, καθώς και της κρίσης του κόστους ζωής.

Τα προσωρινά στοιχεία από την Υπηρεσία Αφερεγγυότητας του Ηνωμένου Βασιλείου, που δημοσιεύθηκαν τον Ιανουάριο, έδειξαν ότι ο κατασκευαστικός κλάδος παρουσίασε τον υψηλότερο αριθμό πτωχεύσεων από οποιονδήποτε άλλο κλάδο στην Αγγλία και την Ουαλία το 2023, με 4.371 εταιρείες να χρεοκοπούν. Αυτό ισοδυναμεί με σχεδόν μία στις πέντε πτωχεύσεις.

Ο κ.Daniel Paterson, διευθυντής κυβερνητικών υποθέσεων του Make UK Modular, δήλωσε ότι ο τομέας της αρθρωτής κατοικίας αντιμετώπισε μια “σειρά από ατυχή γεγονότα”, καθώς ο κλάδος είχε ουσιαστικά ξεκινήσει στο Ηνωμένο Βασίλειο με την τρέχουσα μορφή του το 2016 με 2017.

Οι αντιλήψεις που βασίζονται σε προηγούμενες εκδοχές της προκατασκευής ήταν ένα άλλο ζήτημα, σύμφωνα με τον κ. Richard Valentine-Selsey, επικεφαλής της ευρωπαϊκής έρευνας και συμβουλευτικής για τη διαβίωση στην Savills Research.

Δήλωσε στο CNBC ότι, στο Ηνωμένο Βασίλειο, υπάρχει το “κατάλοιπο της δεκαετίας του 1960 από την προκατασκευή και το είδος των συνειρμών που σχετίζονται με τη χαμηλότερη ποιότητα, τα πράγματα που δεν διαρκούν και όλες τις αρνητικές επιπτώσεις από τη μεταπολεμική οικοδομική έκρηξη”.

Επιπλέον, τόνισε ότι η κατασκευαστική βιομηχανία είναι ένας αρκετά συντηρητικός κλάδος που αντιμετωπίζει δυσκολία να προσαρμοστεί και να καινοτομήσει, εκτός και αν είναι αναγκαίο, πράγμα που έχει οδηγήσει σε “φλερτ” με νέες μεθόδους, αλλά όχι σε μια συνολική αλλαγή προς την κατεύθυνση της παράδοσης με χρήση αρθρωτών δομοστοιχείων.

Ηγέτες στον τομέα των προκάτ

Η Σουηδία και η Ιαπωνία είναι οι χώρες που αναφέρονται ως ηγέτιδες στην προκατασκευή. Η Savills Research υπογράμμισε το 2020 ότι το 45% των κατοικιών στη Σουηδία κατασκευάστηκαν με τη χρήση offsite κατασκευής. Στην Ιαπωνία, ανέφερε ότι το MMC χρησιμοποιείται στην κατασκευή του 15-20% των νέων κατοικιών, αν και αυτό εξακολουθεί να ισοδυναμεί με 150.000 έως 180.000 κατοικίες ετησίως.

Συγκριτικά, η έκθεση Make UK Modular που δημοσιεύθηκε πέρυσι ανέφερε ότι στο Ηνωμένο Βασίλειο κατασκευάζονται ετησίως περισσότερα από 3.000 προκάτ σπίτια, αν και υπάρχει δυνατότητα κατασκευής πενταπλάσιου αριθμού. Έκθεση της McKinsey & Company για το 2023, εν τω μεταξύ, ανέφερε ότι λιγότερο από το 4% του σημερινού στεγαστικού αποθέματος των ΗΠΑ είχε κατασκευαστεί με τη χρήση αρθρωτών μεθόδων.

Στη Σουηδία, ένας από τους σημαντικότερους παίκτες σε αυτόν τον χώρο είναι η BoKlok, η οποία ανήκει από κοινού στην κατασκευαστική εταιρεία Skanska και στην εταιρεία κατοικιών και επίπλων Ikea, και υπάρχει από τα μέσα της δεκαετίας του 1990.

Αισιόδοξες προοπτικές

Οι κατοικίες που κατασκευάζονται σε εργοστάσια χαιρετίζονται όλο και περισσότερο ως λύση στην κρίση έλλειψης κατοικιών και πρόταση οικονομικής προσιτότητας και για χώρες όπως το Ηνωμένο Βασίλειο.

Η σημερινή κυβέρνηση έχει ως στόχο την κατασκευή 300.000 κατοικιών ετησίως, αλλά 234.400 κατασκευάστηκαν το 2022-23. Ο κ. Keir Starmer, ο ηγέτης του αντιπολιτευόμενου Εργατικού Κόμματος του Ηνωμένου Βασιλείου, έχει δεσμευτεί να κατασκευάσει 1,5 εκατομμύριο σπίτια μέσα σε μια πενταετή θητεία, εάν το κόμμα του εκλεγεί.

Αυτό μεταφράζεται σε 300.000 σπίτια το χρόνο και υπάρχει μηδενική πιθανότητα να συμβεί αν δεν υιοθετηθεί κάποια μορφή διαφορετικής προσέγγισης.

Οι ειδικοί, πάντως, είναι αισιόδοξοι για την αγορά προκατασκευασμένων κατοικιών, αναμένοντας άνοδο μέσα στα επόμενα πέντε έως δέκα χρόνια.