Η Ευρώπη είναι η ήπειρος που θερμαίνεται ταχύτερα στον κόσμο και οι κλιματικοί κίνδυνοι απειλούν την ενεργειακή και επισιτιστική ασφάλεια, τα οικοσυστήματα, τις υποδομές, τους υδάτινους πόρους, την οικονομική σταθερότητα και την υγεία των ανθρώπων.

Σύμφωνα με την αξιολόγηση του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος (ΕΟΠ), πολλοί από αυτούς τους κινδύνους έχουν ήδη φτάσει σε κρίσιμα επίπεδα και θα μπορούσαν να γίνουν καταστροφικοί χωρίς επείγουσα και αποφασιστική δράση.

Η ακραία ζέστη, η ξηρασία, οι πυρκαγιές και οι πλημμύρες, όπως καταγράφησαν τα τελευταία χρόνια, θα επιδεινωθούν στην Ευρώπη ακόμη και υπό αισιόδοξα σενάρια υπερθέρμανσης του πλανήτη και θα επηρεάσουν τις συνθήκες διαβίωσης σε ολόκληρη την ήπειρο. Ο ΕΟΠ δημοσίευσε την πρώτη Ευρωπαϊκή Αξιολόγηση Κλιματικού Κινδύνου (EUCRA) για να βοηθήσει στον προσδιορισμό των προτεραιοτήτων πολιτικής για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή και για τους ευαίσθητους στο κλίμα τομείς.

Σύμφωνα με την αξιολόγηση, οι πολιτικές και οι δράσεις προσαρμογής της Ευρώπης δεν συμβαδίζουν με τους ταχέως αυξανόμενους κινδύνους. Σε πολλές περιπτώσεις, η σταδιακή προσαρμογή δεν θα είναι επαρκής και, καθώς πολλά μέτρα για τη βελτίωση της ανθεκτικότητας στο κλίμα απαιτούν μεγάλο χρονικό διάστημα, μπορεί να χρειαστεί επείγουσα δράση ακόμη και για κινδύνους που δεν είναι ακόμη κρίσιμοι.

Περιοχές της Ευρώπης είναι hotspot για κλιματικούς κινδύνους

Η Νότια Ευρώπη κινδυνεύει ιδιαίτερα από τις πυρκαγιές και τις επιπτώσεις της λειψυδρίας στη γεωργική παραγωγή, την υπαίθρια εργασία και την ανθρώπινη υγεία. Οι πλημμύρες, η διάβρωση και η διείσδυση αλμυρού νερού απειλούν τις χαμηλές παράκτιες περιοχές της Ευρώπης, συμπεριλαμβανομένων πολλών πυκνοκατοικημένων πόλεων.

Πρόσφατη ανάλυση δείχνει ότι η Ευρώπη αντιμετωπίζει άμεσους κλιματικούς κινδύνους που αυξάνονται ταχύτερα από την κοινωνική μας ανετοιμότητα. Για να διασφαλιστεί η ανθεκτικότητα των κοινωνιών μας, οι ευρωπαίοι και εθνικοί φορείς χάραξης πολιτικής πρέπει να δράσουν τώρα για να μειώσουν τους κλιματικούς κινδύνους τόσο με γρήγορες περικοπές εκπομπών όσο και με ισχυρές πολιτικές και δράσεις προσαρμογής.

Πολλοί κλιματικοί κίνδυνοι στην Ευρώπη απαιτούν επείγουσα δράση

Η αξιολόγηση εντοπίζει 36 μεγάλους κλιματικούς κινδύνους για την Ευρώπη σε πέντε ευρείες ομάδες: οικοσυστήματα, τρόφιμα, υγεία, υποδομές και οικονομία και χρηματοδότηση. Περισσότεροι από τους μισούς από τους σημαντικούς αυτούς κλιματικούς κινδύνους που προσδιορίζονται στην έκθεση, απαιτούν άμεση δράση, ενώ οκτώ από αυτούς είναι κρίσιμοι, κυρίως για τη διατήρηση των οικοσυστημάτων, την προστασία των ανθρώπων από τη ζέστη, την προστασία των ανθρώπων και των υποδομών από πλημμύρες και πυρκαγιές και για τη διασφάλιση της βιωσιμότητας της Ευρώπης.

Οικοσυστήματα: Σχεδόν όλοι οι κίνδυνοι στο σύμπλεγμα οικοσυστημάτων απαιτούν επείγουσα ή αυξημένη δράση, ενώ οι κίνδυνοι για τα θαλάσσια και τα παράκτια οικοσυστήματα εκτιμώνται ως ιδιαίτερα σοβαροί. Η έκθεση του ΕΟΠ υπενθυμίζει ότι τα οικοσυστήματα παρέχουν πολλαπλές υπηρεσίες στους ανθρώπους και, ως εκ τούτου, αυτοί οι κίνδυνοι έχουν μεγάλη πιθανότητα να μεταδοθούν σε άλλους τομείς, συμπεριλαμβανομένων των τροφίμων, της υγείας, των υποδομών και της οικονομίας.

Τρόφιμα: Οι κίνδυνοι από τη ζέστη και την ξηρασία στη φυτική παραγωγή βρίσκονται ήδη σε κρίσιμο επίπεδο στη νότια Ευρώπη, αλλά και χώρες της κεντρικής Ευρώπης κινδυνεύουν. Ειδικά, οι παρατεταμένες ξηρασίες που επηρεάζουν μεγάλες εκτάσεις αποτελούν σημαντική απειλή για τη φυτική παραγωγή, την επισιτιστική ασφάλεια και την παροχή πόσιμου νερού. Ως μια λύση, ακόμη και μια μερική μετατόπιση από πρωτεΐνες ζωικής προέλευσης σε πρωτεΐνες φυτικής προέλευσης που αναπτύσσονται βιώσιμα, θα μείωνε την κατανάλωση νερού στη γεωργία και την εξάρτηση από εισαγόμενες ζωοτροφές.

Υγεία: Η θερμότητα είναι ο σοβαρότερος και πιο επείγων παράγοντας κινδύνου για την υγεία του ανθρώπου. Σε μεγαλύτερο κίνδυνο βρίσκονται συγκεκριμένες ομάδες πληθυσμού, όπως οι εργαζόμενοι σε εξωτερικούς χώρους που εκτίθενται σε υπερβολική ζέστη, οι ηλικιωμένοι και οι άνθρωποι που ζουν σε κακοχτισμένες κατοικίες, σε περιοχές με έντονο φαινόμενο αστικής θερμικής νησίδας ή με ανεπαρκή πρόσβαση στην ψύξη. Πολλοί μοχλοί για τη μείωση των κλιματικών κινδύνων για την υγεία βρίσκονται εκτός των παραδοσιακών πολιτικών υγείας, όπως ο πολεοδομικός σχεδιασμός, τα πρότυπα δόμησης και η εργατική νομοθεσία.

Υποδομή: Τα πιο συχνά και ακραία καιρικά φαινόμενα αυξάνουν τους κινδύνους για το δομημένο περιβάλλον και τις κρίσιμες υπηρεσίες της Ευρώπης, συμπεριλαμβανομένης της ενέργειας, του νερού και των μεταφορών. Ενώ η διαχείριση των κινδύνων από τις πλημμύρες είναι ικανοποιητική στην Ευρώπη, η άνοδος της στάθμης της θάλασσας και οι αλλαγές στα πρότυπα των καταιγίδων μπορούν να προκαλέσουν καταστροφικές επιπτώσεις στους ανθρώπους, τις υποδομές και τις οικονομικές δραστηριότητες.

Στη νότια Ευρώπη, η ζέστη και η ξηρασία προκαλούν σημαντικούς κινδύνους για την παραγωγή, τη μεταφορά και τη ζήτηση ενέργειας. Τα κτίρια κατοικιών πρέπει επίσης να προσαρμοστούν στην αυξανόμενη θερμότητα.

Οικονομία και χρηματοοικονομικά: η οικονομία και το χρηματοπιστωτικό σύστημα της Ευρώπης αντιμετωπίζουν πολλούς κλιματικούς κινδύνους. Για παράδειγμα, τα ακραία κλίματα μπορούν να αυξήσουν τα ασφάλιστρα, να απειλήσουν τα περιουσιακά στοιχεία και τα στεγαστικά δάνεια και να αυξήσουν τις κρατικές δαπάνες και το κόστος δανείων. Η βιωσιμότητα του Ταμείου Αλληλεγγύης της ΕΕ απειλείται ήδη σοβαρά λόγω των δαπανηρών πλημμυρών και των δασικών πυρκαγιών τα τελευταία χρόνια. Η επιδείνωση των κλιματικών επιπτώσεων μπορεί επίσης να διευρύνει τα κενά της ιδιωτικής ασφάλισης και να καταστήσει τα νοικοκυριά χαμηλού εισοδήματος πιο ευάλωτα.

Η στενότερη συνεργασία είναι το κλειδί

Η ΕΕ και τα κράτη μέλη της έχουν σημειώσει σημαντική πρόοδο στην κατανόηση των κλιματικών κινδύνων που αντιμετωπίζουν και στην προετοιμασία τους. Οι εθνικές εκτιμήσεις κλιματικών κινδύνων χρησιμοποιούνται όλο και περισσότερο για την ανάπτυξη πολιτικών προσαρμογής. Ωστόσο, η κοινωνική ετοιμότητα είναι ανεπαρκής, καθώς η εφαρμογή της πολιτικής υστερεί σε σχέση με την ταχεία αύξηση των επιπέδων κινδύνου.

Για την αντιμετώπιση και τη μείωση των κλιματικών κινδύνων στην Ευρώπη, η αξιολόγηση του ΕΟΠ υπογραμμίζει ότι η ΕΕ και τα κράτη μέλη της πρέπει να συνεργαστούν και να εμπλέξουν επίσης περιφερειακά και τοπικά επίπεδα, όταν απαιτείται επείγουσα και συντονισμένη δράση.

Υπάρχουν ακόμη πολλά κενά γνώσης με σημαντικούς κλιματικούς κινδύνους που εντοπίζονται στην έκθεση του ΕΟΠ. Η ΕΕ μπορεί να διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στη βελτίωση της κατανόησης των κλιματικών κινδύνων, καθώς και του τρόπου αντιμετώπισής τους μέσω της νομοθεσίας, των κατάλληλων δομών διακυβέρνησης, της παρακολούθησης, της χρηματοδότησης και της τεχνικής υποστήριξης, αναφέρει η έκθεση. Οι νέες αυτές γνώσεις θα αποτελέσουν επίσης σημαντική βάση για μια επακόλουθη ευρωπαϊκή αξιολόγηση των κλιματικών κινδύνων.