Τα τελευταία χρόνια, τα παιδιά που γεννιούνται μέσα στην ψηφιακή εποχή μεγαλώνουν περιτριγυρισμένα από οθόνες — πολλές φορές ήδη από τις πρώτες ημέρες της ζωής τους. Μία από τις πιο διαδεδομένες τάσεις είναι η χρήση συσκευών από τους γονείς για να “ηρεμήσουν” τα παιδιά, ιδιαίτερα σε στιγμές που εκδηλώνουν αρνητικά συναισθήματα ή εκρήξεις θυμού.

Αν και αυτή η τακτική φαίνεται να έχει πρόσκαιρα αποτελέσματα, σύμφωνα με νεότερες μελέτες ενδέχεται να αναστείλει σημαντικά τη συναισθηματική ωρίμανση του παιδιού, οδηγώντας σε μακροπρόθεσμα προβλήματα συμπεριφοράς και συναισθηματικής ρύθμισης.

«Η συναισθηματική ρύθμιση εξελίσσεται με την ηλικία και μέσα από κοινωνικές αλληλεπιδράσεις. Οι οθόνες περιορίζουν τις ευκαιρίες για αυτού του είδους τις επαφές που είναι κρίσιμες για την ανάπτυξη της συναισθηματικής ωριμότητας», εξηγεί ο Dr Michael Nagel, αναπληρωτής καθηγητής Ανάπτυξης Παιδιού και Εφήβου στο University of the Sunshine Coast, στο Euronews Health.

“Ψηφιακές πιπίλες” και ξεσπάσματα θυμού

Μια πρόσφατη έρευνα από επιστήμονες στην Ουγγαρία και τον Καναδά εξέτασε τη χρήση ψηφιακών συσκευών για να «καταπραΰνουν» τα ξεσπάσματα των παιδιών, σαν μια μορφή ψηφιακής πιπίλας.

Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της μελέτης, που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό Frontiers in Child and Adolescent Psychiatry, τα παιδιά που λάμβαναν τακτικά ψηφιακές συσκευές κατά τη διάρκεια κρίσεων θυμού παρουσίασαν πιο φτωχές δεξιότητες διαχείρισης θυμού και προβλήματα συναισθηματικής ρύθμισης σε βάθος χρόνου.

«Δείχνουμε ότι όταν οι γονείς προσφέρουν ψηφιακή συσκευή για να ηρεμήσει το παιδί, αυτό δεν μαθαίνει να διαχειρίζεται μόνο του τα συναισθήματά του», ανέφερε η Dr Veronika Konok, κύρια συγγραφέας της μελέτης.

Οι επιπτώσεις της πρώιμης και υπερβολικής έκθεσης στις οθόνες

Η αρνητική επίδραση των οθονών δεν περιορίζεται μόνο στις εκρήξεις θυμού. Η γενικευμένη πρώιμη πρόσβαση σε ψηφιακές συσκευές προκαλεί αυξανόμενη ανησυχία στους ειδικούς.

Ο Dr Daniel Ganjian, παιδίατρος στο Providence Saint John’s Health Center στις ΗΠΑ, τονίζει ότι η υπερβολική ενασχόληση με τις οθόνες παρεμποδίζει την ανάπτυξη υγιών μηχανισμών αντιμετώπισης, καθώς το παιδί διασπάται από τα ψηφιακά ερεθίσματα.

«Ο πολύς χρόνος online περιορίζει τις άμεσες κοινωνικές επαφές και ενδέχεται να οδηγήσει σε μοναξιά και κοινωνικό άγχος», προειδοποιεί.

Ο Dr Nagel, στο βιβλίο που συνυπογράφει, αναφέρεται στη Συστηματική Πρώιμη Έκθεση σε Οθόνες (Intensive Early Screen Exposure – IESE), δηλαδή πάνω από 4 ώρες την ημέρα, και στη συσχέτισή της με συμπεριφορές που μοιάζουν με αυτισμό.

«Τα παιδιά που ζουν περισσότερο σε εικονικούς κόσμους αντί στον πραγματικό, διατρέχουν κίνδυνο να εμφανίσουν ελλιπείς κοινωνικές και συναισθηματικές δεξιότητες, όπως η ρύθμιση συναισθημάτων, που προσομοιάζουν σε αυτιστικού τύπου συμπεριφορές», σημειώνει.

Αναστρέψιμα τα συμπτώματα με αποχή από οθόνες

Οι ερευνητές παρατήρησαν ότι πολλά από τα συμπτώματα του φάσματος του αυτισμού (όπως υπερκινητικότητα, απουσία εκφράσεων προσώπου κ.ά.) σε παιδιά με υψηλή έκθεση σε οθόνες, υποχωρούσαν σημαντικά όταν μειωνόταν η χρήση και αυξάνονταν οι ζωντανές αλληλεπιδράσεις με τους γονείς.

Πώς μπορούν οι γονείς να προστατεύσουν τα παιδιά από τις αρνητικές επιπτώσεις της τεχνολογίας

Αν και είναι δύσκολο να καθοριστεί με ακρίβεια πόση είναι «πολλή» ώρα οθόνης, υπάρχουν ενδείξεις που πρέπει να προβληματίσουν τους γονείς:

• προβλήματα συμπεριφοράς
• αποφυγή βλεμματικής επαφής
• καθυστέρηση στην ανάπτυξη λόγου
• δυσκολίες στον ύπνο
• αυξημένη παρορμητικότητα
• αδυναμία κοινωνικής αλληλεπίδρασης

«Δεν μπορούμε να ορίσουμε με ακρίβεια το όριο, αλλά γνωρίζουμε ότι τα παιδιά πρέπει να περνούν περισσότερο χρόνο με αληθινούς ανθρώπους σε πραγματικό χρόνο παρά μπροστά σε οθόνες», τονίζει ο Dr Nagel.

Ο Dr Ganjian προτείνει συγκεκριμένα μέτρα για τον περιορισμό των επιπτώσεων:

• Καθιέρωση σαφών ορίων στον χρόνο οθόνης
• Δημιουργία χωρών και ωρών χωρίς συσκευές
• Ενθάρρυνση της σωματικής δραστηριότητας, του δημιουργικού παιχνιδιού και της ζωντανής κοινωνικής επαφής
• Γονεϊκό παράδειγμα: οι γονείς να είναι προσεκτικοί και με τη δική τους χρήση συσκευών

Τι προτείνουν οι ειδικοί ανά ηλικία:

• 0-2 ετών: Καθόλου οθόνες
• 2-5 ετών: Το πολύ 1 ώρα ημερησίως, αποκλειστικά με συν-θέαση
• 5-17 ετών: Μέγιστο 2 ώρες την ημέρα (εκτός σχολικών δραστηριοτήτων)
• Κοινωνικά δίκτυα: Όχι πριν την ηλικία των 16 ετών

«Τα παιδιά και οι έφηβοι χρειάζονται αληθινούς φίλους στον πραγματικό κόσμο — όχι εκατοντάδες “φίλους” στον ψηφιακό χώρο. Πρέπει να είναι παρόντες στην πραγματικότητα, και όχι διαρκώς χαμένοι σε μια εικονική πραγματικότητα», καταλήγει ο Dr Nagel.