Λιγότερο από το 10% των πλαστικών που χρησιμοποιούμε σε ολόκληρο τον πλανήτη ανακυκλώνεται, σύμφωνα με μια νέα, εκτενή μελέτη που αποκαλύπτει το μέγεθος του προβλήματος.

Την ίδια ώρα, η παραγωγή πλαστικού ανεβαίνει εκθετικά, δημιουργώντας μια «επείγουσα παγκόσμια περιβαλλοντική πρόκληση», σύμφωνα με ερευνητές του Tsinghua University στην Κίνα.

Η συντριπτική πλειοψηφία των πλαστικών παράγεται από παρθένα ρητίνη, που βασίζεται σε πρώτες ύλες από ορυκτά καύσιμα, υπονομεύοντας τις παγκόσμιες προσπάθειες κατά της κλιματικής αλλαγής.

Τα ευρήματα τους, δημοσιευμένα στο επιστημονικό περιοδικό Communications Earth & Environment, προστίθενται σε έναν αυξανόμενο όγκο ερευνών για τις πηγές ρύπανσης από πλαστικό σε όλη την εφοδιαστική αλυσίδα.

Πρόσφατη έρευνα συνέδεσε περισσότερες από 25 μεγάλες εταιρείες που χρησιμοποιούν πλαστικές συσκευασίες με τη μέθοδο της υδραυλικής ρωγμάτωσης (fracking) στο Permian Basin των ΗΠΑ – μια περιοχή-«βόμβα άνθρακα» λόγω του καταστροφικού περιβαλλοντικού της αποτυπώματος.

Τι είναι το fracking;

Το fracking, ή αλλιώς υδραυλική ρωγμάτωση, είναι μια μέθοδος εξόρυξης πετρελαίου και φυσικού αερίου που γίνεται βαθιά μέσα στο έδαφος. Οι εταιρείες ρίχνουν νερό, άμμο και χημικά με μεγάλη πίεση μέσα σε πετρώματα για να τα “σπάσουν” και να απελευθερωθούν τα καύσιμα που είναι παγιδευμένα εκεί. Αν και βοηθά στην εξόρυξη περισσότερης ενέργειας, το fracking έχει δεχτεί έντονη κριτική γιατί μπορεί να μολύνει το νερό, να προκαλεί σεισμούς και να επιβαρύνει το κλίμα, αφού συμβάλλει στην εξάρτησή μας από τα ορυκτά καύσιμα.

Το fracking συνδέεται άμεσα με την παραγωγή πλαστικού, γιατί από το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο που εξορύσσονται με αυτή τη μέθοδο, παράγονται οι βασικές πρώτες ύλες για τη δημιουργία παρθένων (καινούργιων) πλαστικών. Συγκεκριμένα, μέσα από χημικές διεργασίες, τα υλικά αυτά μετατρέπονται σε πλαστικές ρητίνες – δηλαδή το «υλικό βάσης» για συσκευασίες, μπουκάλια, σακούλες και χιλιάδες άλλα προϊόντα. Όσο αυξάνεται η παραγωγή πλαστικού, τόσο αυξάνεται και η ζήτηση για fracking, δημιουργώντας έναν φαύλο κύκλο που ενισχύει την κλιματική κρίση και επιδεινώνει την πλαστική ρύπανση. Με λίγα λόγια, το φτηνό πετρέλαιο και φυσικό αέριο από το fracking “ταΐζουν” τη βιομηχανία του πλαστικού.

Πόσο από το παγκόσμιο πλαστικό ανακυκλώνεται;

Για να δημιουργηθεί μια πρωτοποριακή ανάλυση του παγκόσμιου πλαστικού κύκλου, οι ερευνητές χρησιμοποίησαν εθνικά στατιστικά, εκθέσεις της βιομηχανίας και διεθνείς βάσεις δεδομένων από το 2022.

Διαπίστωσαν πως μόλις το 9% από τους 437 εκατομμύρια τόνους πλαστικού που παράχθηκαν εκείνο το έτος προήλθε από ανακυκλωμένα υλικά.

«Η παγκόσμια ανακύκλωση παραμένει στάσιμη […], με ελάχιστη πρόοδο σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια», επισημαίνουν οι Quanyin Tan, Khaoula Houssini και Jinhui Li.

Οι ΗΠΑ, ο μεγαλύτερος καταναλωτής πλαστικού ανά κάτοικο, εμφανίζουν έναν από τους χαμηλότερους ρυθμούς ανακύκλωσης παγκοσμίως, με μόλις 5% επαναχρησιμοποίηση. Η κατάσταση επιδεινώθηκε όταν η Κίνα απαγόρευσε την εισαγωγή πλαστικών αποβλήτων το 2018.

Από τους ΧΥΤΑ στην καύση – Μια μετατόπιση με κόστος

Αν και η ανακύκλωση παραμένει στάσιμη, η διαχείριση των αποβλήτων έχει μετατοπιστεί σημαντικά:
Οι ΧΥΤΑ εξακολουθούν να αποτελούν τον κύριο προορισμό για το 40% των πλαστικών απορριμμάτων, αλλά το ποσοστό αυτό βαίνει μειούμενο, ενώ η καύση έχει αυξηθεί στο 34%.

Ιαπωνία, Κίνα και Ε.Ε. κατέχουν τα υψηλότερα ποσοστά καύσης πλαστικού, με 70%, 60% και 38% αντίστοιχα. Στην Ευρώπη, αυτό σχετίζεται με την έμφαση σε πρωτοβουλίες ανάκτησης ενέργειας από απόβλητα.

Ωστόσο, η καύση πλαστικού ενέχει σοβαρούς κινδύνους, προειδοποιούν οι ερευνητές, καθώς απελευθερώνει τοξικούς ρύπους και απαιτεί εξελιγμένη τεχνολογία και αυστηρή ρύθμιση.

Γιατί ανακυκλώνεται τόσο λίγο πλαστικό;

Παρά την καλή πρόθεση των πολιτών να διαχωρίζουν τα απορρίμματά τους, μόνο 38 εκατ. τόνοι από τους 75 εκατ. τόνους που συλλέγονται κάθε χρόνο ανακυκλώνονται τελικά.

Σύμφωνα με τη μελέτη, διάφοροι παράγοντες φρενάρουν την ανακύκλωση πλαστικού:

• Η ποικιλία πλαστικών υλικών καθιστά τη διαδικασία δύσκολη
• Υπολείμματα τροφίμων, ετικέτες και λοιπές μολύνσεις δημιουργούν προβλήματα στα κέντρα ανακύκλωσης
• Από οικονομική σκοπιά, το παρθένο πλαστικό είναι συχνά φθηνότερο από το ανακυκλωμένο, κυρίως λόγω της αστάθειας στις τιμές του πετρελαίου

Η έλλειψη κινήτρων κρατά την τεχνολογία και τις επενδύσεις πίσω, διατηρώντας τους ρυθμούς ανακύκλωσης χαμηλούς. Οι επιστήμονες προτείνουν βελτιώσεις στο στάδιο του σχεδιασμού των προϊόντων, ώστε να είναι ευκολότερη η ανακύκλωσή τους.

Διεθνής συνθήκη για το πλαστικό: Τελευταία ελπίδα;

Το πλαστικό είναι πλέον πανταχού παρόν, αλλά συνοδεύεται από τεράστιο περιβαλλοντικό κόστος σε κάθε στάδιο ζωής του.

Η μελέτη δείχνει ότι το 98% του παρθένου πλαστικού που παράχθηκε το 2022 προήλθε από ορυκτές πηγές ενέργειας:

• 44% από άνθρακα
• 40% από πετρέλαιο
• 8% από φυσικό αέριο

Για να αντιμετωπιστεί αυτός ο τεράστιος όγκος εκπομπών και η παγκόσμια ρύπανση από πλαστικό, βρίσκονται σε εξέλιξη διαπραγματεύσεις για μια νομικά δεσμευτική διεθνή συνθήκη.

Οι συνομιλίες κατέρρευσαν τον Δεκέμβριο, αλλά αναμένεται να ξαναρχίσουν τον Αύγουστο στη Γενεύη.

«Η μελέτη αυτή μας υπενθυμίζει ότι δεν μπορούμε να ανακυκλώσουμε τον δρόμο μας έξω από την πλαστική κρίση», δηλώνει η Delphine Lévi Alvarès από το Center for International Environmental Law.
«Το πλαστικό είναι ουσιαστικά ορυκτό καύσιμο σε διαφορετική μορφή – και παραμένει σανίδα σωτηρίας για τη βιομηχανία πετρελαίου. Το πρώτο και σημαντικότερο βήμα είναι η μείωση της παραγωγής νέου πλαστικού.»