Έχετε σκεφτεί ποτέ πού καταλήγουν τα ρούχα που ανακυκλώνετε; Αν νομίζετε πως τα παλιά σας t-shirts και φορέματα μεταμορφώνονται μαγικά σε νέα ρούχα, η πραγματικότητα είναι πολύ πιο περίπλοκη – και πιο ανησυχητική.

Η βιομηχανία της μόδας παράγει εκατομμύρια τόνους αποβλήτων κάθε χρόνο, με τεράστιο μέρος να καίγεται ή να καταλήγει σε χωματερές – συχνά σε φτωχές χώρες που δεν έχουν τα μέσα να τα διαχειριστούν. Αλλά υπάρχει μια ελπίδα: η ανακύκλωση υφασμάτων. Μπορεί όμως να αποτελέσει ρεαλιστική λύση ή είναι απλώς ένα κομμάτι του παζλ;

Είναι η ανακύκλωση υφασμάτων η απάντηση στην κρίση αποβλήτων της μόδας;

Στη σουηδική παραθαλάσσια πόλη Sundsvall, ο ήλιος φαίνεται να λάμπει πάντα – τουλάχιστον σύμφωνα με τους εργαζομένους της Renewcell, του πρώτου εργοστασίου παγκοσμίως που λειτουργεί εμπορικά με σκοπό την ανακύκλωση υφασμάτων σε νέα υφάσματα.

Η τεράστια μονάδα της Renewcell άνοιξε πρόσφατα και βρίσκεται δίπλα στο νερό, με άμεση πρόσβαση για πλοία που μεταφέρουν δεμάτια 400 κιλών με τεμαχισμένα βαμβακερά και τζιν, προερχόμενα από Γερμανία, Ελβετία και Σουηδία. Μέσα στην αποθήκη, τα δεμάτια στοιβάζονται σε γίγαντιες “πυραμίδες υφάσματος” – συνολικού βάρους 500 τόνων. Κάθε μήνα, η μονάδα έχει τη δυνατότητα να μετατρέπει 10 φορές αυτό το ποσό σε ένα υλικό που ονομάζεται Circulose.

Το Circulose μοιάζει με κιμωλώδες χαρτί χειροτεχνίας, αλλά χρησιμοποιείται για την παραγωγή viscose rayon – ένα υλικό που συνήθως προέρχεται από ξυλοπολτό – και από εκεί… σε νέα ρούχα.

“Αντί να στέλνουμε τα παλιά ρούχα σε χωματερές ή για καύση, θέλουμε να τα αξιοποιούμε για να δημιουργήσουμε πραγματική κυκλικότητα,” λέει ο Patrick Lundström, διευθύνων σύμβουλος της Renewcell. “Βλέπουμε την εταιρεία μας ως το χαμένο κομμάτι στον κύκλο της μόδας.”

Το πρόβλημα: Ένας πλανήτης πνιγμένος στα ρούχα

Η ανάγκη για λύσεις είναι επείγουσα. Οι εικόνες με βουνά από παλιά ρούχα στις παραλίες της Γκάνα ή στις ερήμους της Χιλής φανερώνουν την σκληρή πραγματικότητα της “αποικιοκρατίας αποβλήτων”: πλούσιες χώρες εξάγουν τα απόβλητά τους σε φτωχότερες, χωρίς να υπάρχουν υποδομές για την διαχείρισή τους.

Η Renewcell θα μπορεί να επεξεργάζεται έως και 60.000 τόνους υφασμάτων ετησίως. Όμως αυτό είναι σταγόνα στον ωκεανό: μόνο η Ε.Ε. και η Ελβετία παρήγαγαν 7 εκατομμύρια τόνους αποβλήτων ένδυσης πριν λίγα χρόνια, αριθμός που προβλέπεται να ξεπεράσει τα 8,5 εκατομμύρια σύντομα.

Το 70% αυτού του όγκου καταλήγει απευθείας στα σκουπίδια, ενώ μόλις το 0,1% έως 1% ανακυκλώνεται σε νέα ρούχα.

Η τεχνολογία υπάρχει – αλλά δεν φτάνει

Και άλλες εταιρείες διαθέτουν τεχνολογίες ανακύκλωσης, όπως το Hong Kong Research Institute of Textiles and Apparel (HKRITA), το οποίο λειτουργεί εργοστάσιο στην Ινδονησία – αλλά με δυνατότητα μόλις 1.000 τόνων το χρόνο.

Τα εμπόδια είναι πολλά:

• Τα περισσότερα ρούχα είναι από μικτά υφάσματα, δύσκολα στην ανακύκλωση.
• Λείπει η υποδομή συλλογής και διαλογής υφασμάτων.
• Οι εταιρείες δυσκολεύονται να βρουν μεγάλες παραγγελίες, ώστε να δικαιολογήσουν επενδύσεις σε νέες μονάδες.

Η Renewcell στάθηκε τυχερή: εγκαταστάθηκε σε παλιό εργοστάσιο χαρτιού που ήδη χρησιμοποιούσε 100% ανανεώσιμη ενέργεια, και συνεργάστηκε με μεγάλες φίρμες όπως H&M, Levi’s, Ganni και Filippa K. Παρόλα αυτά, οι πωλήσεις ήταν χαμηλότερες των προσδοκιών, και η διοίκηση άλλαξε ελπίζοντας σε αναθέρμανση του ενδιαφέροντος.

Η τεχνολογία τους μπορεί να επεξεργαστεί βαμβακερά υφάσματα με έως και 5% συνθετικά υλικά, και στο εργαστήριο το Circulose μπορεί να ανακυκλωθεί έως και 7 φορές. Στόχος τους είναι η διπλασίαση της δυναμικότητας και η εξάπλωση σε ΗΠΑ, Ασία και Αφρική.

“Δεν υπάρχουν πια δικαιολογίες,” δηλώνει ο Lundström. “Δεσμευόμαστε να επεξεργαστούμε το 100% των αποβλήτων υφάσματος.”

Νομοθεσία και αλλαγή κουλτούρας

Η κρίση στα απόβλητα μόδας δεν περνά απαρατήρητη από τις Αρχές. Στην Ε.Ε., η καταστροφή απούλητων ειδών θα απαγορευτεί, και σύντομα τα ρούχα θα συλλέγονται ξεχωριστά, όπως ήδη γίνεται με χαρτί και γυαλί. Το Ηνωμένο Βασίλειο επίσης εξετάζει κίνητρα για την κυκλική οικονομία.

Ωστόσο, η άνοδος των ultra-fast fashion brands όπως Shein και Boohoo σημαίνει πως το χάσμα μεταξύ παραγόμενων και ανακυκλωμένων ρούχων διευρύνεται διαρκώς.

H&M: πρωτοπόρος ή μέρος του προβλήματος;

Η H&M, που κατέχει 10,37% της Renewcell, προωθεί ρούχα από Circulose και από το 2013 έχει πρόγραμμα συλλογής σε καταστήματα. Όμως, ενώ έχει συλλέξει 155.000 τόνους, οι εκτιμήσεις αναφέρουν ότι παράγει έως και 3 δισεκατομμύρια ρούχα τον χρόνο.

“Αυτό δείχνει ότι έχουμε ακόμη μια πολύ γραμμική βιομηχανία, όπου τα κομμάτια του παζλ δεν ταιριάζουν ακόμη,” σχολιάζει η Cecilia Brännsten, υπεύθυνη βιωσιμότητας στον όμιλο H&M.

Η αλήθεια είναι απλή και σκληρή: η μόδα παράγει πάρα πολλά ρούχα. Και μέχρι να επεκταθεί η δυνατότητα ανακύκλωσης, εκατοντάδες δισεκατομμύρια νέα ρούχα θα καταλήγουν στα σκουπίδια.

“Η ανακύκλωση είναι ίσως η τελευταία λύση για τα απόβλητα,” τονίζει ο Edwin Keh της HKRITA. “Το καλύτερο είναι να παράγουμε λιγότερα – και να μην τα σπαταλάμε εξαρχής.”