Όλη της τη ζωή, η Martha Beck ένιωθε άγχος, αλλά πριν από λίγα χρόνια άρχισε να αναρωτιέται βαθύτερα για τη φύση αυτής της τρομερά επίπονης κατάστασης. Και, όπως θέλει να μας πει, η περιέργεια μπορεί να είναι το μονοπάτι για να ξεπεράσουμε τον παραλυτικό, καταστροφικό φόβο.
Κατά τη διάρκεια της πανδημίας, η Beck – συγγραφέας best-seller και σύμβουλος ζωής – άρχισε να εξετάζει σε βάθος το άγχος για να βοηθήσει τους πελάτες της. Ήταν κάτι που πίστευε ότι κατανοούσε, αφού το είχε βιώσει σε όλη της τη ζωή. Είχε ακολουθήσει την κλασική προσέγγιση: ασκούταν στον διαλογισμό για 30 χρόνια και είχε λάβει φαρμακευτική αγωγή, αλλά τώρα άρχιζε να αναρωτιέται αν η εσωτερική γαλήνη ήταν το μόνο που μπορούσε να επιτύχει, όπως αναφέρει στην βρετανική εφημερίδα Guardian.
Αντί να προσπαθεί να ελέγξει το άγχος της, η Beck άρχισε να το αντιμετωπίζει σαν φίλο:
«Άρχισα να φέρομαι στον εαυτό μου σαν σε ένα τρομαγμένο ζώο και να κάνω για μένα αυτό που όλοι ενστικτωδώς γνωρίζουμε ότι θα ηρεμήσει ένα τρομαγμένο ζώο».
Φανταστείτε, λέει, «ότι βρίσκετε ένα παγωμένο, βρώμικο κουτάβι στην πόρτα σας και αποφασίζετε να το βοηθήσετε. Τι θα κάνατε; Θα σκύβατε, κατεβαίνατε στο επίπεδό του, θα του μιλούσατε με καλοσύνη και ηρεμία. Δεν θα προσπαθούσατε να του εξηγήσετε τι πρέπει να κάνει – είναι ζώο. Θα του επιτρέπατε να φοβάται, ενώ το κοιτάτε με συμπόνια».
Όταν δοκίμασε αυτή την προσέγγιση στον εαυτό της, η Beck λέει ότι ένιωσε μια δραματική αλλαγή στην ψυχολογία, το σώμα και τον εγκέφαλό της. Και τότε, λέει γελώντας, «μπήκα στη σφαίρα της δημιουργικότητας, και τα πράγματα έγιναν πραγματικά αξιοπερίεργα».
Ένας από τους πίνακές της που έχει η Beck στο σπίτι της στην Πενσυλβάνια, απεικονίζει το δάσος που περιβάλλει το σπίτι της. Η Beck αποφάσισε ότι ο φαύλος κύκλος του άγχους δεν χρειαζόταν απλώς να ηρεμήσει, αλλά να αντικατασταθεί από κάτι άλλο: περιέργεια και δημιουργικότητα.
Παρατήρησε, όπως γράφει στο νέο της βιβλίο Beyond Anxiety: Curiosity, Creativity and Finding Your Life’s Purpose (Πέρα από το Άγχος: Περιέργεια, Δημιουργικότητα και Ανακάλυψη του Σκοπού της Ζωής Σου), ένα είδος «διακόπτη» ανάμεσα στο άγχος και τη δημιουργικότητα: όταν το ένα ενεργοποιείται, το άλλο φαίνεται να σιωπά.
Το προηγούμενο βιβλίο της Beck, The Way of Integrity (Ο Δρόμος της Ακεραιότητας) – που συνοψίζει τη φιλοσοφία της για την επίτευξη της ευτυχίας μέσα από την αλήθεια προς τον εαυτό μας – το θεωρούσε «το αποχαιρετιστήριο βιβλίο της για την αυτοβελτίωση».
Η βασική του ιδέα είναι ότι αν ανακαλύψεις την αλήθεια σου, όποια κι αν είναι, και ζήσεις σύμφωνα με αυτή, δεν θα έχεις πια ψυχολογικό πόνο. «Αυτό υποστηρίζω ακόμη,» λέει.
«Αλλά μετά τη δημοσίευσή του, πολλοί μου είπαν: “Ζω με απόλυτη ακεραιότητα, αλλά νιώθω τρομακτικά φοβισμένος συνέχεια”». Το ίδιο συνέβαινε και με την ίδια. Ήξερε ότι οι αγχώδεις σκέψεις της ήταν απλώς αυτό – μια αντίδραση φόβου που είχε ξεφύγει από τον έλεγχο σε μια στιγμή που δεν ήταν πραγματικά επικίνδυνη – αλλά μόνο η γνώση δεν ήταν αρκετή.
Χρειαζόταν να ξεφύγει από το μυαλό της.
Η Beck αντικατέστησε τον φαύλο κύκλο του άγχους με έναν κύκλο δημιουργικότητας, χάνοντας τον εαυτό της στη ζωγραφική και το σχέδιο, στα οποία αφιερώνει ακόμη χρόνο καθημερινά.
Ωστόσο, τονίζει ότι δεν πρέπει να περιοριζόμαστε στην κοινωνική αντίληψη για το τι σημαίνει «δημιουργική έκφραση». Μπορεί να είναι η παρασκευή ενός σάντουιτς ή η επισκευή ενός αυτοκινήτου.
«Είναι οτιδήποτε δημιουργείς, είτε είναι ένα πάρτι, ένα σκίτσο, μια συζήτηση ή ένα “σπιτάκι” από μαξιλάρια για το παιδί σου. Δεν χρειάζεται να είναι υψηλή τέχνη, αλλά είναι κάτι που φτιάχνεις, και αυτό θα σε συνδέσει με την περιέργεια».
Η Beck έγινε εμμονική με τη δημιουργική της ενασχόληση. «Αυτό που με σόκαρε ήταν η ευφορία που ένιωσα. Ήταν πολύ πιο ισχυρή από τις φορές που πήρα φάρμακα για να σταματήσω το άγχος». Το παρατήρησε και σε άλλους που αγκάλιασαν τη δημιουργικότητα, στα διαδικτυακά εργαστήρια και την κοινότητα που διοργανώνει.
«Δεν έχω νιώσει άγχος τα τελευταία δύο χρόνια», λέει. «Και τα 60 χρόνια πριν από αυτό, ήμουν πάντα αγχωμένη».
Η Beck περιγράφεται συχνά ως «σύμβουλος ζωής της Oprah Winfrey» – εμφανίστηκε για πρώτη φορά στην τηλεοπτική εκπομπή της Winfrey το 2000 και για μεγάλο διάστημα έγραφε συμβουλές για το περιοδικό της παρουσιάστριας. Παρά την επιτυχία της, δηλώνει ότι δεν την ενδιαφέρει.
«Ξέρετε τι με νοιάζει σήμερα; Ο πίνακας που ζωγραφίζω. Είμαι εμμονική με αυτόν τον πίνακα, κοιτάζω τα χρώματα, έχω τις παλέτες μου παντού», λέει γελώντας. Εφαρμόζει τη φιλοσοφία της μη προσκόλλησης. Αν και θα χαρεί αν το νέο της βιβλίο «βοηθήσει τους ανθρώπους να νιώσουν καλά», προσωπικά δεν την ενδιαφέρει πώς θα πάει εμπορικά. «Θα μπορούσε να αποτύχει τελείως, δεν με νοιάζει. Είμαι επικεντρωμένη στο επόμενο βιβλίο μου».
Η ασυνήθιστη ιστορία της Beck
Η Beck μεγάλωσε στη Γιούτα, σε μια μεγάλη Μορμονική οικογένεια, αλλά εγκατέλειψε την εκκλησία και έγραψε ένα βιβλίο για την επιβίωση από τη σεξουαλική κακοποίηση που υπέστη από τον πατέρα της, έναν επιφανή Μορμόνο λόγιο.
Στη συνέχεια, σπούδασε στο Χάρβαρντ, απέκτησε πτυχία στην κοινωνιολογία και έγινε λέκτορας, αλλά εγκατέλειψε την ακαδημαϊκή καριέρα της για να γίνει σύμβουλος ζωής. Παντρεύτηκε και απέκτησε τρία παιδιά, αλλά αργότερα και οι δύο σύζυγοι δήλωσαν ότι είναι ομοφυλόφιλοι. Η Beck ζει τα τελευταία 20 χρόνια με τη σύντροφό της, Karen, και πλέον είναι σε μια «τριάδα» με τη συγγραφέα και podcaster Rowan Mangan. Μαζί, έχουν μια κόρη, τη Lila, που γεννήθηκε πριν από τέσσερα χρόνια.
Η Beck αναγνωρίζει ότι μια πολυγαμική σχέση είναι έξω από τις κοινωνικές νόρμες. «Άρχισα να σκέφτομαι ότι δεν είναι περίεργο να αγαπάς τα τρία σου παιδιά – και τώρα έχω ένα τέταρτο και την αγαπώ και αυτή. Οι άνθρωποι μπορούν να δεχτούν αυτό, αλλά η ιδέα ότι μπορείς να έχεις περισσότερους από έναν συντρόφους είναι πολιτισμικά ασυνήθιστη για εμάς.» Ωστόσο, λέει ότι αυτή η σχέση προσφέρει στήριξη και σταθερότητα. «Έχεις δύο ανθρώπους που λένε: “Σε στηρίζω”».
Ο γιος της Beck, ο Adam, που έχει σύνδρομο Down, ζει επίσης μαζί τους. «Είμαστε μια τόσο περίεργη μικρή ομάδα, μέσα στο δάσος, και ζω σε κατάσταση συνεχούς δέους για το πώς εξελίσσονται τα πράγματα. Αν έγραφα μια αυτοβιογραφία, θα την ονόμαζα “Δεν το περίμενα αυτό”».
Το πραγματικό αντίδοτο στον Φόβο
Η Beck παρατηρεί ότι ζούμε σε μια εποχή όπου η προσοχή, η συγκέντρωση και η πειθαρχία σε οτιδήποτε, είναι δύναμη και το άγχος γίνεται εργαλείο για να μας αποσπάσει.
«Τίποτα δεν τραβά την προσοχή περισσότερο από τον φόβο», λέει. Η κοινωνία μας τροφοδοτεί τη σπείρα του άγχους μέσω της συνεχούς ροής αρνητικών ειδήσεων και της εχθρότητας στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Αντί να κυριαρχούμαστε από το άγχος, προτείνει να επαναπρογραμματίσουμε τον εγκέφαλό μας ώστε να αναζητά περιέργεια και δημιουργικότητα. «Αν ενεργοποιείτε συνεχώς τους μηχανισμούς δημιουργικότητας, αρχίζετε να επιλέγετε αυτή την προσέγγιση αντί της αγχώδους».
Παρόλο που δεν μπορούμε όλοι να αφιερώσουμε τη ζωή μας στη δημιουργικότητα, η Beck υποστηρίζει ότι μπορούμε να τη φέρουμε στην καθημερινότητά μας.
«Δεν χρειάζεται να απομονώνεσαι διαρκώς για να είσαι χαρούμενος. Το ζητούμενο είναι να ελευθερώσεις χώρο στο μυαλό σου και να σκεφτείς δημιουργικά λύσεις αρχικά για την καθημερινή σου ζωή και μετά ακόμη κια για μεγάλα, συλλογικά προβλήματα, όπως η κλιματική αλλαγή».
Πιστεύει ότι αν αρκετοί άνθρωποι υιοθετήσουν αυτή τη στάση, η κοινωνία μπορεί να αλλάξει.
Για εκείνους που νιώθουν ότι δεν έχουν πάθη ή δημιουργικότητα, προτείνει να ξεκινήσουν από την ξεκούραση.
«Δεν θα νιώσετε πάθος αν αυτό που χρειάζεστε είναι ύπνος». Η περιέργεια μπορεί να είναι το πρώτο βήμα για να ανακτήσετε την ενέργεια και τη σύνδεση με τον εαυτό σας.
Η Beck καταλήγει: «Ήταν σαν να μου χάρισαν ένα τεράστιο δώρο, απλά επειδή αποφάσισα ότι δεν θέλω να φοβάμαι συνέχεια».
Μια ζωή χωρίς άγχος, λέει, «δεν είναι απλώς καλή – είναι ευφορική».
