Καμπανάκι για το εμφιαλωμένο νερό αρκετών ευρωπαϊκών χωρών το οποίο βρέθηκε, για πρώτη φορά, μολυσμένο με TFA, έναν τύπο «παντοτινού χημικού/ρύπου» (PFAS), που θεωρείται ιδιαίτερα τοξικός για την αναπαραγωγή και συσσωρεύεται σε ανησυχητικά επίπεδα σε παγκόσμια κλίμακα.
Η αποκάλυψη αυτή έχει προκαλέσει αναστάτωση, καθώς το εμφιαλωμένο νερό θεωρείται κανονικά ένα προϊόν καθαρό, προστατευμένο από ανθρωπογενείς χημικές ουσίες.
Η πηγή της ρύπανσης αποδίδεται στη συστηματική χρήση φυτοφαρμάκων που περιέχουν TFA ή χημικών ενώσεων που μετατρέπονται σε αυτό στο περιβάλλον. Αυτά τα φυτοφάρμακα χρησιμοποιούνται ευρέως παγκοσμίως.
Το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Δράσης για τα φυτοφάρμακα (Pesticide Action Network Europe) ανίχνευσε TFA σε 10 από τα 19 δείγματα εμφιαλωμένου νερού, με επίπεδα έως και 32 φορές υψηλότερα από το όριο που θα έπρεπε να ενεργοποιήσει ρυθμιστικές παρεμβάσεις στην Ευρωπαϊκή Ένωση, όπως μεταδίδει η βρετανική εφημερίδα “The Guardian”.
«Πρέπει να δράσουμε άμεσα», σημείωσαν οι συγγραφείς της έρευνας, τη στιγμή που οι ευρωπαϊκές αρχές εξετάζουν την επιβολή νέων περιορισμών για προϊόντα φυτοφαρμάκων που περιέχουν TFA.
«Αυτό το πρόβλημα πέρασε εντελώς απαρατήρητο, κι όμως είναι ανησυχητικό, καθώς καταναλώνουμε TFA μέσω του νερού μας», δήλωσε η Αγγελική Λυσιμάχου, συν-συγγραφέας της μελέτης και μέλος του Pesticide Action Network Europe.
«Η εξάπλωση του TFA είναι πολύ μεγαλύτερη από ό,τι πιστεύαμε».
Η ίδια τόνισε πως οι ερευνητές δεν θεωρούν υπεύθυνους τους παραγωγούς του εμφιαλωμένου νερού, καθώς το πρόβλημα δεν οφείλεται σε αυτούς.
Η ανίχνευση αυτή έρχεται καθώς οι επιστήμονες επιχειρούν να κατανοήσουν καλύτερα την παγκόσμια έκταση της ρύπανσης από TFA. Παρότι είναι ήδη γνωστό ότι οι ρύποι PFAS είναι πανταχού παρόντες, τα επίπεδα του TFA ξεπερνούν κατά πολύ εκείνα άλλων παρόμοιων ουσιών.
Μια ουσία με μακροχρόνιες συνέπειες
Εκτός από τη χρήση του στα φυτοφάρμακα, το TFA είναι κοινός παράγοντας σε ψυκτικά μέσα, που αρχικά θεωρήθηκαν ασφαλείς αντικαταστάτες των παλιότερων αερίων όπως τα CFCs. Χρησιμοποιείται επίσης σε διαδικασίες καθαρής ενέργειας. Ωστόσο, πρόσφατες μελέτες έδειξαν ότι το TFA είναι ένα ισχυρό αέριο του θερμοκηπίου, που μπορεί να παραμείνει στην ατμόσφαιρα για έως και 1.000 χρόνια.
Μάλιστα, το 60% όλων των PFAS που κατασκευάστηκαν μεταξύ 2019 και 2022 ήταν φθοριωμένα αέρια που μετατρέπονται σε TFA.
Η ιδιαίτερη ανθεκτικότητα και η υψηλή κινητικότητα της ουσίας στο περιβάλλον καθιστούν το TFA εξαιρετικά προβληματικό. Εν τω μεταξύ, οι τεχνολογίες φιλτραρίσματος που είναι αποτελεσματικές για την απομάκρυνση άλλων PFAS δεν μπορούν να εξουδετερώσουν το TFA σε βιομηχανική κλίμακα.
Παρά τα αυξανόμενα στοιχεία για τη βλαπτική του δράση, η βιομηχανία συνεχίζει να αυξάνει τη χρήση του TFA ή χημικών που το παράγουν, ισχυριζόμενη ότι αποτελεί φυσική, μη τοξική και ασφαλή εναλλακτική. Ωστόσο, ανεξάρτητοι ερευνητές διαψεύδουν αυτούς τους ισχυρισμούς, παρουσιάζοντας αντίθετα δεδομένα.
Στα φυτοφάρμακα, το TFA χρησιμοποιείται πιθανότατα ως σταθεροποιητής ή για να ενισχύσει την αποτελεσματικότητα – περίπου το 40% όλων των δραστικών ουσιών που προστίθενται σε φυτοφάρμακα στις ΗΠΑ είναι PFAS.
Διεθνής ανησυχία
Η νέα μελέτη έρχεται να προστεθεί σε προηγούμενες έρευνες, οι οποίες εντόπισαν TFA στο 93% των 600 δειγμάτων νερού στο Βέλγιο, με ιδιαίτερα υψηλά επίπεδα στις αγροτικές περιοχές. Παρόμοια, οι ελβετικές αρχές διαπίστωσαν ότι η ουσία είναι πανταχού παρούσα στα υπόγεια ύδατα της χώρας, ενώ στις ΗΠΑ όλα τα δείγματα βρόχινου νερού στο Μίσιγκαν περιείχαν TFA.
Παρά αυτά τα ανησυχητικά δεδομένα, η Αμερικανική Υπηρεσία Περιβάλλοντος (EPA) απέκλεισε πρόσφατα το TFA από την κατηγοριοποίηση PFAS, απαλλάσσοντάς το έτσι από αυστηρότερη ρύθμιση. Οργανώσεις για τη δημόσια υγεία κατηγορούν την EPA ότι υποκύπτει στις πιέσεις, καθώς το TFA αποτελεί σημαντική πηγή εσόδων για τις χημικές βιομηχανίες.
Αντίθετα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξετάζει την απαγόρευση δύο κοινών φυτοφαρμάκων που περιέχουν ενώσεις TFA και πιθανότατα θα το ταξινομήσει σύντομα ως τοξικό για την αναπαραγωγή.
«Το πρώτο βήμα είναι η απαγόρευση των πιο διαδεδομένων πηγών TFA, δηλαδή των φυτοφαρμάκων PFAS», υπογραμμίζει η έκθεση του Pesticide Action Network Europe.
