Βαθύ αποτύπωμα στην καθημερινότητα των ελληνικών νοικοκυριών φαίνεται να έχει αφήσει η ενεργειακή κρίση του 2021-2022, με έναν στους πέντε πολίτες να αδυνατούν να ανταποκριθούν στο κόστος που απαιτείται για επαρκή θέρμανση. Σύμφωνα με ανάλυση του Κέντρου Προγραμματισμού και Οικονομικών Ερευνών (ΚΕΠΕ), το 19,2% των νοικοκυριών στην Ελλάδα το 2022 δήλωσε ότι δεν είχε τη δυνατότητα να εξασφαλίσει ικανοποιητική θέρμανση κατά τη χειμερινή περίοδο.

Το πρόβλημα είναι ιδιαίτερα έντονο στα φτωχά νοικοκυριά, όπου το ποσοστό φτάνει το 39,7%, σε σύγκριση με το 14,4% που καταγράφηκε στα μη φτωχά νοικοκυριά.

Παρά την αύξηση των διαθέσιμων εισοδημάτων κατά την τριετία 2020-2022 –με τα φτωχά νοικοκυριά να βλέπουν τα εισοδήματά τους να αυξάνονται κατά 1.268 ευρώ και τα μη φτωχά κατά 2.669 ευρώ ετησίως– η ενεργειακή ένδεια αυξήθηκε.

Η ανάλυση υπογραμμίζει ότι η αύξηση των εισοδημάτων δεν ήταν αρκετή για να αντισταθμίσει τις αυξήσεις στις τιμές ενέργειας και βασικών αγαθών, με τα φτωχά νοικοκυριά να πλήττονται περισσότερο.

Το 2022, η ενεργειακή ένδεια παρουσίασε μεγάλες διαφορές ανάμεσα στις ελληνικές περιφέρειες:

• Δυτική Ελλάδα: Πρωταθλήτρια στην ενεργειακή ένδεια με 30,3% των νοικοκυριών να δηλώνουν αδυναμία για επαρκή θέρμανση.
• Πελοπόννησος και Αττική: Σχεδόν ένας στους πέντε (21,5% και 20,9% αντίστοιχα).
• Ήπειρος: Το χαμηλότερο ποσοστό στο σύνολο της χώρας με μόλις 9,5%.

Αν εστιάσουμε αποκλειστικά στα φτωχά νοικοκυριά, το πρόβλημα γίνεται ακόμα πιο έντονο:

• Δυτική Ελλάδα: 58,9% των φτωχών νοικοκυριών δηλώνουν οικονομική αδυναμία για θέρμανση, 19,2 μονάδες πάνω από τον εθνικό μέσο όρο (39,7%).
• Νότιο Αιγαίο: 53,5%, με τις περιφέρειες Στερεάς Ελλάδας, Δυτικής Μακεδονίας και Αττικής να ακολουθούν.
• Ανατολική Μακεδονία και Θράκη: Το χαμηλότερο ποσοστό στα φτωχά νοικοκυριά με μόλις 21,3%.

Σύμφωνα με την ανάλυση του ΚΕΠΕ, δύο είναι οι κύριοι παράγοντες που αυξάνουν την ενεργειακή ένδεια:

Εξάρτηση από το πετρέλαιο θέρμανσης

• Οι περιοχές με υψηλά ποσοστά ενεργειακής ένδειας εμφανίζουν μεγάλη εξάρτηση από το πετρέλαιο θέρμανσης
• Η μετάβαση σε άλλα καύσιμα, όπως η ηλεκτρική ενέργεια, συχνά είναι δαπανηρή, ενώ το αυξημένο κόστος ηλεκτρικής ενέργειας το 2021-2022 έκανε την επιλογή αυτή ακόμη πιο δύσκολη

Παλιές και ενεργειακά μη αποδοτικές κατοικίες

• Η παλαιότητα και η ανεπαρκής θερμομόνωση των σπιτιών αυξάνουν τις ανάγκες θέρμανσης, διογκώνοντας τα ενεργειακά έξοδα

Η έρευνα του ΚΕΠΕ καταλήγει στην ανάγκη για άμεση δράση μέσω της μακροπρόθεσμης στρατηγικής πράσινης μετάβασης, με έμφαση στη μείωση της ενεργειακής ένδειας και στην κοινωνική δικαιοσύνη, μέσω επενδύσεων με στόχο την ενεργειακή αναβάθμιση κατοικιών, που θα μειώσουν τις ανάγκες θέρμανσης και θα περιορίσουν τα ενεργειακά κόστη αλλά και μέσω της ενίσχυσης των κοινωνικών και περιβαλλοντικών πολιτικών για την προστασία των ευάλωτων καταναλωτών.

Η ενεργειακή κρίση ανέδειξε την ανάγκη για ριζικές αλλαγές στις υποδομές θέρμανσης και για ενίσχυση των προγραμμάτων κοινωνικής στήριξης, ώστε κανένα νοικοκυριό να μη μένει χωρίς επαρκή θέρμανση.