Με έμφαση στην ασφάλεια και τη διαλειτουργικότητα θέτει σε τροχιά υλοποίησης το υπουργείο Υποδομών και Mεταφορών τη σιδηροδρομική μεταρρύθμιση, το βασικό στοιχείο της οποίας είναι ο μετασχηματισμός του ΟΣΕ στη νέα εταιρεία «Σιδηρόδρομοι Ελλάδας», η οποία θα προκύψει από τη συνένωσή του με την ΕΡΓΟΣΕ και τη ΓΑΙΑΟΣΕ στο τμήμα που αφορά το τροχαίο υλικό.
Η νέα εταιρεία θα είναι πλήρως έτοιμη στο τέλος του 2025 με τις απαραίτητες θεσμικές αλλαγές να περιλαμβάνονται στο σχέδιο νόμου, το οποίο παρουσίασε στο υπουργικό συμβούλιο ο υπουργός Υποδομών και Μεταφορών, Χρήστος Σταϊκούρας.
Με το σχέδιο νόμου δημιουργείται ένας ισχυρός Διαχειριστής Σιδηροδρομικής Υποδομής, στον οποίο θα μεταφερθεί το σύνολο των εργαζομένων με πλήρη διατήρηση των μισθολογικών και μη μισθολογικών τους απολαβών και τήρηση των υφιστάμενων συλλογικών συμβάσεων εργασίας μέχρι τη λήξη τους, ενώ θα υπάρχει δυνατότητα πρόσληψης από τη νέα εταιρεία έμπειρου διεθνούς εξωτερικού συμβούλου διοίκησης, για τον οποίο μάλιστα προετοιμάζεται ο σχετικός διεθνής διαγωνισμός.
Προβλέπεται μεταβατική διοίκηση η οποία θα επιλεγεί από τη Γενική Συνέλευση της νέας εταιρείας διασφαλίζοντας την επιχειρησιακή συνέχεια από το προηγούμενο σχήμα και εφαρμογή μεταβατικού οργανογράμματος που θα εγκριθεί από το μεταβατικό ΔΣ και θα στελεχώνεται από τα υφιστάμενα στελέχη των ΟΣΕ και ΕΡΓΟΣΕ. Η μεταβατική δομή θα αποτελέσει, εντός του 2025, το αντικείμενο ριζικού ανασχεδιασμού από έμπειρο σύμβουλο που επιλέγεται από τον σε εξέλιξη ανοικτό διεθνή διαγωνισμό.
Η νέα εταιρεία θα διατηρήσει τον δημόσιο χαρακτήρα της, ως Μονοπρόσωπη Ανώνυμη Εταιρεία, με μοναδικό μέτοχό της το Ελληνικό Δημόσιο και θα εποπτεύεται από το Υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών.
Βάσει του χρονοδιαγράματος, έως το τέλος Δεκεμβρίου θα έχει ολοκληρωθεί η απορρόφηση της θυγατρικής «ΕΡΓΑ ΟΣΕ Α.Ε.» από την μητρική της εταιρεία «ΟΣΕ Α.Ε.» και η μεταφορά της δραστηριότητας διαχείρισης του σιδηροδρομικού τροχαίου υλικού από την εταιρεία «ΓΑΙΑΟΣΕ Α.Ε.» στην απορροφούσα εταιρεία «Σιδηρόδρομοι Ελλάδος Μ.Α.Ε.», με την θέσπιση σχετικών διατάξεων.
Μέχρι τα τέλη του 2025 θα έχει ολοκληρωθεί ο μετασχηματισμός και θα λειτουργεί πλήρως η νέα εταιρεία.
Ήδη βρίσκεται σε εξέλιξη η διαγωνιστική διαδικασία, για την επιλογή του Συμβούλου Μεταρρύθμισης, ο οποίος θα ανασχεδιάσει το μοντέλο οργάνωσης, λειτουργίας, διαχείρισης του ανθρώπινου δυναμικού και πληροφορικής υποστήριξης της «Σιδηρόδρομοι Ελλάδος Μ.Α.Ε.».
Θα ακολουθήσει η προετοιμασία του διαγωνισμού για την πρόσληψη διεθνώς καταξιωμένου Οικονομικού Φορέα στο ρόλο του Technical Manager που θα υποστηρίξει, για μια 5ετία, κρίσιμες λειτουργίες της εταιρείας (ρύθμιση κυκλοφορίας, συντήρηση υποδομών, διαχείριση νέων έργων).
Επιπλέον έχει ήδη προβλεφθεί η εκπόνηση από την ΕΤΕπ του Στρατηγικού και Επιχειρησιακού Σχεδίου και Επενδυτικού Προγράμματος ανάπτυξης των σιδηροδρομικών μεταφορών στην Ελλάδα, η οποία θα προχωρήσει άνευ ανταλλάγματος και με διάρκεια σύμβασης 8 μήνες.
Αυτό που επιχειρεί να επιτύχει το υπουργείο είναι κυρίως η μετεξέλιξη του ΟΣΕ σε ένα φορέα, ο οποίος θα φέρει τη συνολική ευθύνη μελέτης, ανάπτυξης, συντήρησης και ασφαλούς διαχείρισης των σιδηροδρομικών υποδομών της χώρας, κάτι που κρίθηκε απαραίτητο ώστε να αντιμετωπισθούν τα κενά ή οι επικαλύψεις αρμοδιοτήτων των φορέων μεταξύ τους, καθώς και η έλλειψη άμεσου αποτελεσματικού συντονισμού, ειδικά στον κρίσιμο τομέα της ασφάλειας. Το κενό αυτό μάλιστα έγινε εμφανές με τον πλέον τραγικό τρόπο με τη σιδηροδρομική τραγωδία των Τεμπών που οδήγησε στο θάνατο 57 ανθρώπων και τον τραυματισμό άλλων 180.
Παράλληλα, με το νέο σχήμα επιτυγχάνονται οικονομίες κλίμακας και δίνεται η δυνατότητα ριζικού εκσυγχρονισμού και βελτίωσης του τρόπου λειτουργίας του νέου Διαχειριστή Υποδομής.
Αποτροπή κινδύνων
Με γνώμονα την επίτευξη του υψηλότερου δυνατού ποσοστού ασφάλειας στις ελληνικές ράγες, στο δεύτερο μέρος του νομοσχεδίου έχουν περιληφθεί ρυθμίσεις με στόχο την ανάπτυξη και αυστηρή εφαρμογή ενός αναβαθμισμένου, βασισμένου στους ευρωπαϊκούς κανόνες και βέλτιστες πρακτικές, συνολικού συστήματος ασφαλείας με σαφή κατανομή των ρόλων και της ευθύνης μεταξύ των φορέων και εμπέδωση της απαραίτητης – μεταξύ τους – στενής και διαρκούς συνεργασίας για την ανάλυση και αποτροπή των κινδύνων.
Στην κατεύθυνση αυτή το υπουργείο σκοπεύει να εκσυγχρονίσει το σύστημα διακυβέρνησης του σιδηροδρόμου στον τομέα της ασφάλειας, ενώ θα προχωρήσει στην αναθεώρηση των διαδικασιών διαχείρισης κινδύνων και των συστημάτων διαχείρισης ασφάλειας (SMS) κάθε φορέα του σιδηροδρομικού συστήματος, στην αναθεώρηση του Γενικού Κανονισμού Κίνησης (ΓΚΚ) και την ενίσχυση της τεχνικής ικανότητας και του ανθρώπινου δυναμικού των φορέων (Διαχειριστής Υποδομής, ΡΑΣ, Σιδηροδρομικές Επιχειρήσεις, ΥΠΥΜΕ), με συμμετοχή και του ERA.
Για το λόγο αυτό δρομολογεί προσλήψεις 100 ατόμων στον ΟΣΕ και 7 στη ΡΑΣ προκειμένου να αντεπεξέρχεται στις ελεγκτικές της αρμοδιότητες.
Στο σχέδιο περιλαμβάνεται επίσης η βελτίωση των διαδικασιών διαπίστευσης, παρακολούθησης και γνωστοποίησης για την ενίσχυση της ασφάλειας με στόχο την αποσαφήνιση των ρόλων και των διαδικασιών των Οργανισμών Αξιολόγησης της Συμμόρφωσης και του ρόλου του Υπουργείου Υποδομών κα Μεταφορών ως Κοινοποιούσας Αρχής, καθώς και ενίσχυση της συνεργασίας του Υπουργείου με το Εθνικό Σύστημα Διαπίστευσης (ΕΣΥΔ).
Μέχρι τα τέλη της χρονιάς θα έχει καταρτιστεί ένα σύστημα ανταλλαγής πληροφοριών μεταξύ του Υπουργείου και του ΕΣΥΔ και θα έχει τροποποιηθεί η ΚΥΑ που ορίζει τις σχετικές διαδικασίες ταυτόχρονα με την κατάρτιση κατευθυντήριας Οδηγίας από το ΕΣΥΔ που θα καθορίζει και οριοθετεί με σαφήνεια τις υποχρεώσεις των οργανισμών αξιολόγησης της συμμόρφωσης.
Ιδιαίτερη προσοχή δίνεται στη σωστή λειτουργία του Φορέα Διερεύνησης Σιδηροδρομικών Ατυχημάτων.
Στο πλαίσιο αυτό προβλέπεται η διασφάλιση της λειτουργίας και στελέχωσής του με έμπειρο προσωπικό, η περαιτέρω ενίσχυση της ανεξαρτησίας του και η υποστήριξή του με τεχνικές μεθόδους και τεχνογνωσία για την εκπλήρωση της αποστολής του.
Μέχρι τα τέλη Δεκεμβρίου θα έχει ολοκληρωθεί η θεσμοθέτηση για την ενίσχυση της λειτουργικής και οικονομικής ανεξαρτησίας του ΕΟΔΑΣΑΑΜ.
Ειδική μνεία στο σχέδιο ασφαλείας του υπουργείου για τον ελληνικό σιδηρόδρομο γίνεται και στη διερεύνηση της τραγωδίας των Τεμπών, για την οποία αναφέρεται ότι βρίσκεται ήδη στο τελικό της στάδιο με στόχο το πόρισμα να έχει εκδοθεί πριν την 28η Φεβρουαρίου 2025 και τη δεύτερη μαύρη επέτειο.
Επιπροσθέτως στο πλαίσιο της ανάγκης απόκτησης κουλτούρας ασφαλείας από όλους τους εμπλεκόμενους στη σιδηροδρομική λειτουργία, βρίσκεται σε εξέλιξη η κατάρτιση στρατηγικής εσωτερικής επικοινωνίας σε ΟΣΕ και ΕΡΓΟΣΕ και η προώθηση της συνεχιζόμενης εκπαίδευσης των εργαζομένων.
Κατάρτιση masterplan για τα κρίσιμα συστήματα ασφαλείας
Όσον αφορά τα κρίσιμα συστήματα ασφαλείας, το υπουργείο καταρτίζει masterplan για το ERTMS, στο οποίο θα περιλαμβάνονται οι στρατηγικές προτεραιότητες για την ανάπτυξη των συστημάτων ασφάλειας. Το πλήρες masterplan, με συμμετοχή όλων των εμπλεκόμενων σιδηροδρομικών φορέων και την καθοδήγηση του ERA αναμένεται να
ολοκληρωθεί εντός του 2ου τριμήνου του 2025, ενώ στα τέλη αυτού του μήνα θα υποβληθεί στον ERA η καταγραφή της υφιστάμενης κατάστασης των παρατρόχιων συστημάτων ERTMS, ώστε τον Δεκέμβριο θα πραγματοποιηθεί σχετικό workshop από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό.
Υπενθυμίζεται ότι τον περασμένο Μάρτιο υπεγράφη η σύμβαση για την επαναφορά του συστήματος επί των συρμών σε λειτουργία και το τελευταίο τρίμηνο έχει ολοκληρωθεί η ανάταξη σε 59 μονάδες.
Παράλληλα τον Ιούνιο του 2025 ολοκληρώνεται το πρώτο πρόγραμμα ενίσχυσης των ικανοτήτων των βασικών εμπλεκόμενων σιδηροδρομικών φορέων και Τεχνικής Υποστήριξης (ΤSI) από τον ERA, ενώ έχει διασφαλιστεί η επέκταση της Τεχνικής Υποστήριξης κατά ένα έτος.
Hellenic Train) για τον τρόπο χρήσης και εφαρμογής του συστήματος GSM-R, τόσο για το υφιστάμενο παρατρόχιο και εποχούμενο σύστημα, όσο και για νέα εγκατάστασή του.
Αναφορικά με το υφιστάμενο σύστημα ο ΟΣΕ προγραμματίζει έναρξη λειτουργίας του GSM-R ως πρωτεύον σύστημα ραδιοεπικοινωνίας στο σιδηροδρομικό δίκτυο που είναι εγκατεστημένο, έως τις αρχές του 2025.
Επίσης προχωρά ο Ψηφιακός Μετασχηματισμός του ΟΣΕ, με στόχο τη λειτουργία του ως σύγχρονου φορέα με ψηφιακές υποδομές, σύμφωνα με τη Βίβλο Ψηφιακού Μετασχηματισμού 2020-2025.
Σκοπός του έργου είναι ο εκσυγχρονισμός των υφιστάμενων υποδομών, η βελτίωση της εσωτερικής λειτουργίας και οργάνωσης του ΟΣΕ, η εξοικονόμηση λειτουργικού κόστους, και η προσφορά βελτιωμένων υπηρεσιών στους επιβάτες που μετακινούνται σιδηροδρομικά, μέσω της υιοθέτησης καινοτομιών, συστημάτων νέας τεχνολογίας και σύγχρονων πληροφοριακών συστημάτων.
Ο προϋπολογισμός του έργου ανέρχεται σε 36,7 εκατ. ευρώ, εκ των οποίων τα 24,4 εκατ. ευρώ θα χρηματοδοτηθούν από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας. Η διάρκεια υλοποίησης του έργου έχει οριστεί στους 14 μήνες. Η προκήρυξη του έργου δημοσιεύθηκε στις 4 Νοεμβρίου 2024 με καταληκτική ημερομηνία υποβολής προσφορών την 5η Δεκεμβρίου 2024.
