«Αλλάζουμε και κάνουμε τις ζωές των νησιωτών καλύτερες. Το Ταμείο που παρουσιάζουμε θα διευκολύνει τα νησιά μας να κάνουν πράξη την πράσινη μετάβαση. Οι πόροι θα βοηθήσουν για να συνδέσουμε τα νησιά με το ηλεκτρικό δίκτυο της ηπειρωτικής Ελλάδος».
Με αυτή την εισαγωγή, καλωσόρισε ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης σήμερα (21/11) το Ταμείο Απανθρακοποίησης Νησιών στη Νάξο, κάνοντας λόγο για ένα σημαντικό «χρηματοδοτικό εργαλείο, που αξιοποιεί ευρωπαϊκούς πόρους από το σύστημα εμπορίας ρύπων, προκειμένου να στηρίξει μεγάλα έργα». Το Ταμείο θα κινητοποιήσει πάνω από 1,6 δισ. σε επιδοτήσεις που θα μοχλεύσουν επενδύσεις της τάξης των 3 έως 5 δισ. για να προωθηθούν έργα πράσινης μετάβασης και προώθησης του εξηλεκτρισμού στα νησιά.
Αναφερόμενος στα πλεονεκτήματα που δίνει στα νησιά το Ταμείο Απανθρακοποίησης, ο πρωθυπουργός εστίασε στο γεγονός ότι η ηλεκτρική διασύνδεση των νησιών με την ηπειρωτική χώρα, μέσα από επενδύσεις που θα γίνουν πρωτίστως από τον ΑΔΜΗΕ, εξασφαλίζει ενεργειακή ασφάλεια και φθηνότερες τιμές ρεύματος για τους πολίτες, απαλλάσσοντας παράλληλα τις περιοχές από ρυπογόνες μονάδες ρεύματος.
Παράλληλα, διευκρίνισε ότι σημαντικά κονδύλια από το Ταμείο Απανθρακοποίησης θα κατευθυνθούν για να χρηματοδοτηθούν μπαταρίες αποθήκευσης ενέργειας και μικρές, ευέλικτες ΑΠΕ στα νησιά. «Οι κάτοικοι στα νησιά θα έχουν φθηνότερο ρεύμα, αποκτώντας παράλληλα πρόσβαση σε ποιοτικό και καθαρό νερό για ύδρευση» σημείωσε ακόμη, κάνοντας λόγο για επικίνδυνη παραφιλολογία όσον αφορά αυτά που διακινούνται για τις ανεμογεννήτριες και τα «μειονεκτήματά» τους.
Το έργο
Ειδικότερα όσον αφορά στο έργο, μέσω του Ταμείου Απανθρακοποίησης των Νησιών διατίθενται στην Ελλάδα, προς δημοπράτηση, 25 εκατ. δικαιώματα εκπομπών CO2 από το σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών αερίων θερμοκηπίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τα οποία θα χρησιμοποιηθούν για την απανθρακοποίηση των ενεργειακών συστημάτων των ελληνικών νησιών.
Οι καταρχήν διαθέσιμοι πόροι του νέου αυτού Ταμείου, στο βασικό σενάριο τιμής των δικαιωμάτων εκπομπών, διαμορφώνονται στα 1,6 δισ. ευρώ, ενώ συνολικά το Ταμείο εκτιμάται πως θα κινητοποιήσει επενδύσεις ύψους 3,8 δισ. ευρώ για το χρονικό διάστημα 2025 – 2032. Εφόσον, μάλιστα, ληφθούν υπόψη οι προβλέψεις για την αύξηση της τιμής των δικαιωμάτων, τα επόμενα 2 χρόνια, όταν και θα δημοπρατηθούν τα δικαιώματα εκπομπών της χώρας μας, στα ποσά αυτά μπορούν να προστεθούν έως και 1,5 δισ. ευρώ επιχορηγήσεων και 3,5 δισ. ευρώ συνολικών επενδύσεων επιπλέον, αντιστοίχως.
Οι τρεις πυλώνες
Το Ταμείο Απανθρακοποίησης των Νησιών διαρθρώνεται στους εξής τρεις βασικούς πυλώνες:
1. Νέες εγκαταστάσεις Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ)
Τουλάχιστον το 50% του συνολικού προϋπολογισμού του Ταμείου αφορά σε έργα ανάπτυξης συστημάτων ΑΠΕ και αποθήκευσης στα νησιά, που θα υλοποιηθούν στο πλαίσιο αυτού του πυλώνα.
Στα επιλέξιμα έργα συμπεριλαμβάνονται μικρές επενδύσεις, που στοχεύουν σε αυτοκατανάλωση κατοικιών και επιχειρήσεων, αλλά και μεγαλύτερες, όπως είναι τα υβριδικά συστήματα παραγωγής ενέργειας, τα οποία συνδυάζουν ΑΠΕ με συστήματα αποθήκευσης. Επίσης, έμφαση δίνεται στη χρηματοδότηση για την ανάπτυξη υπεράκτιων αιολικών πάρκων.
2. Διασυνδέσεις των Νησιών
Στο πλαίσιο του δεύτερου πυλώνα θα χρηματοδοτηθούν έργα ηλεκτρικών διασυνδέσεων των νησιών. Μεταξύ αυτών είναι η ηλεκτρική διασύνδεσης των Δωδεκανήσων, ενώ παράλληλα επιταχύνεται η ολοκλήρωση επιμέρους διασυνδέσεων των Κυκλάδων.
3. Εγκαταστάσεις για την αύξηση της διείσδυσης των ΑΠΕ
Στον τρίτο πυλώνα θα κατευθυνθούν πόροι για την ανάπτυξη συστημάτων cold-ironing σε λιμάνια νησιών, με σκοπό την τροφοδότηση των πλοίων με ηλεκτρική ενέργεια όσο παραμένουν στο λιμάνι, καθώς και για την ανάπτυξη υποδομών φόρτισης για ηλεκτρικά οχήματα στα νησιά. Σημαντικά έργα του τρίτου πυλώνα είναι, επίσης, αυτά για την κατασκευή ταμιευτήρων στα νησιά, που ταυτόχρονα στοχεύουν τόσο στην ηλεκτροπαραγωγή και στην αποθήκευση όσο και στην καλύτερη διαχείριση των υδάτινων αποθεμάτων των νησιών.
Η διαχείριση του Ταμείου θα γίνεται από το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, ενώ η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων θα αξιολογεί την πρόοδο, αλλά και τα κοινωνικοοικονομικά οφέλη όλων των υπό ένταξη έργων και θα διενεργεί τις εκταμιεύσεις.
Μετά την υπογραφή της σύμβασης, το επόμενο βήμα για την κινητοποίηση των πόρων του Ταμείου περιλαμβάνει την προετοιμασία και υποβολή, από το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, των λεπτομερών φακέλων των έργων και προγραμμάτων προς ένταξη.
Ο Πρωθυπουργός, κ. Κυριακός Μητσοτάκης, δήλωσε: «Η απανθρακοποίηση των νησιών θα αποτελέσει το “κλειδί” για την ανάπτυξή τους, παρέχοντας φτηνότερο ρεύμα. Ενισχύοντας τον τουρισμό. Και προστατεύοντας, παράλληλα, το περιβάλλον και την ατμόσφαιρά τους. Πρόκειται για μία συνολική αντίληψη για την πρόοδο της νησιωτικής Ελλάδας. Αντίληψη, με στόχευση διπλή: πρώτον, μία καλύτερη ζωή για τους κατοίκους. Με αιχμή την τόνωση της τοπικής παραγωγής και την ανάπτυξη ενός τουριστικού μοντέλου που θα έχει διάρκεια. Γι’ αυτό, άλλωστε, παράλληλα προχωρούν τα τοπικά χωροταξικά σχέδια, όπως και τα μέτρα προστασίας των θαλασσών μας. Και δεύτερον, τη συμμετοχή του Αιγαίου στην πανελλαδική προσπάθεια για μία πράσινη οικονομία, όπως την θέλει η εποχή μας».
Ο Υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, κ. Θόδωρος Σκυλακάκης, τόνισε: «Η σύσταση του Ταμείου Απανθρακοποίησης των Νησιών είναι ένα εμβληματικό έργο για την Ελλάδα, καθώς θα οδηγήσει σε σημαντικά οικονομικά και περιβαλλοντικά οφέλη. Από τα έργα ΑΠΕ που θα πραγματοποιηθούν στο πλαίσιο αυτού, τα ελληνικά νησιά που σήμερα σε μεγάλο βαθμό βασίζονται σε υγρά ορυκτά καύσιμα για την ηλεκτροδότησή τους, θα αποκτήσουν πρόσβαση σε άφθονη και φθηνή “καθαρή” ενέργεια. Παράλληλα, η ανάπτυξη και η λειτουργία των έργων που πρόκειται να χρηματοδοτηθούν από το Ταμείο θα οδηγήσει σε σημαντική μείωση των εκπομπών CO2. Η μείωση αυτή μπορεί να φτάσει συνολικά, για τη διάρκεια ζωής των έργων, έως και τους 15 εκατ. τόνους CO2».
Ο Αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων, κ. Γιάννης Τσακίρης, επισήμανε: «Το νέο Ταμείο Απανθρακοποίησης που υπογράψαμε σήμερα αποτελεί όχι μόνο ένα ακόμη ορόσημο στη μακροχρόνια συνεργασία της Ελλάδας, της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και της ΕΤΕπ, αλλά και μια ισχυρή έκφραση της δέσμευσής μας να επιταχύνουμε την πορεία της χώρας προς την κλιματική ουδετερότητα. Σε αυτήν την κρίσιμη προσπάθεια, η ΕΤΕπ αναμένεται να παρέχει την εξειδικευμένη τεχνογνωσία της, με στόχο την επιτάχυνση της μετάβασης των ελληνικών νησιών σε χαμηλού άνθρακα ηλεκτρική ενέργεια, ενώ το έργο θα χρηματοδοτηθεί από το Σύστημα Εμπορίας Εκπομπών της ΕΕ».
Ο Αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, κ. Maroš Šefčovič, υπογράμμισε: «Η σημερινή υπογραφή της τριμερούς συμφωνίας με την Ελλάδα και την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων αποτελεί βασικό ορόσημο για τη χρηματοδότηση επενδύσεων που έχουν στόχο την απανθρακοποίηση των ελληνικών νησιών. Η Ελλάδα έχει ένα πολύ φιλόδοξο χαρτοφυλάκιο έργων που αναπτύσσει και το οποίο όχι μόνο θα συμβάλει στη μείωση των εκπομπών άνθρακα και της εξάρτησης από ορυκτά καύσιμα, αλλά θα δημιουργήσει επίσης σημαντικά κοινωνικοοικονομικά οφέλη. Αυτές οι δράσεις υποστηρίζονται από το σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων ρύπων της ΕΕ. Πρόκειται για ένα εξαιρετικό παράδειγμα ευκαιριών που δημιουργούνται από την τιμολόγηση των εκπομπών άνθρακα διευκολύνοντας τις πράσινες επενδύσεις. Η Επιτροπή είναι έτοιμη να συνεχίσει να στηρίζει την Ελλάδα διασφαλίζοντας ότι η πολιτική για το κλίμα συμβαδίζει με τη δίκαιη ενεργειακή μετάβαση και τη βιομηχανική ανταγωνιστικότητα».
Η Υφυπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, κυρία Αλεξάνδρα Σδούκου, σημείωσε: «Τα νησιά και η εξεύρεση βιώσιμων λύσεων απέναντι στις προκλήσεις, που συνδέονται με την νησιωτικότητα, αποτελούν βασική προτεραιότητα του ΥΠΕΝ κατά την τελευταία πενταετία. Πρωτοβουλίες και έργα όπως η ταχεία πρόοδος των ηλεκτρικών διασυνδέσεων με τις Κυκλάδες, τις Σποράδες και την Κρήτη, το Πρόγραμμα GR-Eco Islands και τα “πράσινα” νησιά που υλοποιήσαμε πιλοτικά (Αστυπάλαια, Χάλκη, Τήλος, Άι Στράτης και σύντομα και ο Πόρος) αποτελουν απτό έργο για τα νησιά και τους νησιώτες, δίνοντας ώθηση για περαιτέρω περιφερειακή ανάπτυξη και αποκέντρωση. Αυτή η προσπάθεια διευρύνεται σε όλα τα νησιά της χώρας με την υπογραφή της σημερινής συμφωνίας. Μια πολύ σημαντική συμφωνία, που αναγνωρίζει την ιδιαιτερότητα της Ελλάδας, ως μια κατεξοχήν νησιωτική χώρα και επανατοποθετεί τα ελληνικά νησιά στον παγκόσμιο χάρτη με μια νέα, πιο σύγχρονη ταυτότητα».
Σημειώνεται πως οι πτήσεις για τη μεταφορά της αποστολής του Πρωθυπουργού και του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας πραγματοποιήθηκαν με μίγμα Βιώσιμων Αεροπορικών Καυσίμων (SAF), στο πλαίσιο της δέσμευσης του Ομίλου της AEGEAN για τη μετάβαση σε πιο βιώσιμες, σε περισσότερο πράσινες μεταφορές.
Ποια έργα θα «ξεκλειδώσουν» χρηματοδότηση έως 3 δισ. ευρώ
Σύμφωνα με τον σχεδιασμό του ΥΠΕΝ τα επιλέξιμα έργα θα κατηγοριοποιηθούν σε δύο ομάδες προτεραιότητας, έκαστη με χρηματοδότηση της τάξης του 1,6 δισ. ευρώ. Στην πρώτη ομάδα θα ενταχθούν οι δράσεις που σε κάθε περίπτωση θα προχωρήσουν σε υλοποίηση, δεδομένου ότι χρηματοδοτικά καλύπτονται ακόμη και από τη χαμηλή εκτίμηση των προσδοκώμενων εσόδων.
Στα έργα αυτά περιλαμβάνεται η ηλεκτρική διασύνδεση των Δωδεκανήσων με την ηπειρωτική Ελλάδα, η οποία θα επιδοτηθεί κατά 39%, λαμβάνοντας χρηματοδότηση ύψους 534 εκατ. ευρώ. Με 22 εκατ. ευρώ θα χρηματοδοτηθούν επίσης υποθαλάσσιες διασυνδέσεις μέσης τάσης ανάμεσα σε μικρότερα νησιά των Δωδεκανήσων ενώ έργα ηλεκτρικών διασυνδέσεων και στις Κυκλάδες θα αντλήσουν 74 εκατ. ευρώ.
Επιδοτήσεις στα επίπεδα του 40% προβλέπονται για σειρά αρκετών ακόμη έργων. Έτσι, χρηματοδότηση ύψους 106 εκατ. ευρώ θα κατευθυνθεί για την ανάπτυξη έργων ΑΠΕ, 210 εκατ. ευρώ σε έργα ΑΠΕ που συνδυάζονται με μπαταρία, 260 εκατ. ευρώ για offshore αιολικά και τις διασυνδέσεις τους και 36 εκατ. ευρώ για standalone μπαταρίες.
Κατά 50% θα επιδοτηθεί η εγκατάσταση φ/β με συστήματα αποθήκευσης για όλες τις κατηγορίες καταναλωτών, στο πλαίσιο προγραμμάτων προϋπολογισμού 135 εκατ. ευρώ. Ίδια επίπεδα επιδότησης προβλέπονται και για τη δημιουργία υποδομών στα λιμάνια με σκοπό την κάλυψη των αναγκών των πλοίων σε ρεύμα (cold-ironing) καθώς και έργα κατασκευή σταθμών φόρτισης ηλεκτρικών οχημάτων, με χρηματοδότηση 100 εκατ. ευρώ και 15 εκατ. ευρώ, αντίστοιχα.
Η μέγιστη κλίμακα επιδότησης, με ποσοστό 60%, αφορά την κατασκευή φραγμάτων – ταμιευτήρων, με τους χρηματοδοτικούς πόρους να ανέρχονται στα 100 εκατ. ευρώ.
Σημειώνεται ότι πολλές εξ των παραπάνω δράσεων εντάσσονται και στη δεύτερη ομάδα προτεραιότητας, ωστόσο το εύρος των έργων που τελικά θα υλοποιηθεί, είναι συνάρτηση του «κουμπαρά» που θα συγκεντρωθεί από τα δικαιώματα ρύπων – κάτι που με τη σειρά του θα εξαρτηθεί από την πορεία των τιμών κατά τη διετία.
Το ΥΠΕΝ έχει ορίσει ήδη το «ταβάνι» χρηματοδότησης για κάθε έργο της δεύτερης ομάδας, εφόσον συγκεντρωθούν τα μέγιστα προσδοκώμενα έσοδα, ενώ παράλληλα έχει αναλύσει σε επίπεδο δράσης την προβλεπόμενη χρηματοδότηση του 1,6 δισ. ευρώ.
