«Πονοκέφαλο» προκαλεί στον κατασκευαστικό κλάδο ο δυσεπίλυτος γρίφος της κάλυψης των ελλείψεων σε εργατικό δυναμικό με τις δεξαμενές εργαζομένων να αδειάζουν και την αγορά να αδυνατεί να τις καλύψει καταγράφοντας κενό που ξεπερνά τις 50.000 θέσεις εργασίας.

Κι αυτό την ώρα που το ανεκτέλεστο των μεγάλων κατασκευαστικών ομίλων προσεγγίζει τα 15 δισ. ευρώ και ο προϋπολογισμός έργων και διαγωνισμών μέχρι το 2030 αγγίζει τα 27 δισεκατομμύρια ευρώ, ενώ μόνο για το 2023 τα δημοπρατούμενα έργα ανήλθαν στα 7 δισ. ευρώ.

Σε αυτό το περιβάλλον των πολλών απαιτήσεων, τα κενά στον κλάδο υπολογίζεται ότι θα κυμανθούν μεταξύ 51.000 – 55.000 θέσεων εργασίας την επόμενη διετία, όπως είχε καταδείξει και πρόσφατη μελέτη του ΙΟΒΕ, απειλώντας την ίδια την υλοποίηση των έργων.

Και όλα αυτά όταν σύμφωνα με την ίδια μελέτη, η συνολική εισφορά του κλάδου εκτιμήθηκε για το 2022 σε 10,2 δισ. ευρώ, δηλαδή 5% του ΑΕΠ σε τρέχουσες τιμές. Αυτό σε όρους απασχόλησης στην κατασκευαστική δραστηριότητα αποτιμάται σε 340.000 θέσεις εργασίας.

Θα πρέπει επίσης να συνυπολογιστεί το γεγονός ότι για κάθε θέση που δημιουργείται στον κλάδο των κατασκευών δημιουργούνται ή υποστηρίζονται συνολικά 1,7 θέσεις εργασίας σε όλη την οικονομία. Ωστόσο παρά την ανάκαμψη του κλάδου των κατασκευών, η Ελλάδα παραμένει τελευταία μεταξύ των χωρών της ευρωζώνης σε επενδύσεις στον κλάδο, ενώ χαμηλά ποσοστά καταγράφει και η εμπρόθεσμη πληρωμή των υποχρεώσεων του Δημοσίου.

Τα προβλήματα αυτά τονίστηκαν για ακόμα μία φορά από τους εκπροσώπους του χώρου των κατασκευών στο πλαίσιο του 7ου συνεδρίου Athens Investment Forum, που συνδιοργανώνουν το ΤΕΕ και η Vertical Solutions.

Σύμφωνα με τον Αναπληρωτή Διευθύνοντα Σύμβουλο και Γενικό Τεχνικό Διευθυντή της ΤΕΡΝΑ, Αλέξανδρο Μιχαηλίδη, το βάρος των προσπαθειών της πολιτείας αλλά και του κατασκευαστικού κλάδου, θα πρέπει να πέσει στην επίλυση των προβλημάτων.

Ένα εκ των βασικότερων αποτελεί η υστέρηση της Ελλάδας σε σχέση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες, ακόμα και με γειτονικές χώρες των Βαλκανίων, όπως η Ρουμανία.

«Οι επενδύσεις σε κατασκευές ως ποσοστό του ΑΕΠ για την Ελλάδα – που παραμένει τελευταία στην ευρωζώνη – είναι 4,8%, ενώ για την Ευρώπη των 27, 11,5% και για τη Ρουμανία 16,7%», όπως ανέφερε ο κ. Μιχαηλίδης.

Μόλις το 25% των πληρωμών του δημοσίου είναι εμπρόθεσμες

Αυτό όμως δεν είναι το μοναδικό «αγκάθι» που απειλεί να ανακόψει το κύμα άνθησης των κατασκευών.

Σύμφωνα με το στέλεχος της ΤΕΡΝΑ, στη χώρα μας παρατηρούνται επίσης τα εξής:

• Σημαντική καθυστέρηση στις πληρωμές από το Δημόσιο. Βάσει των στοιχείων που παρουσίασε, το ποσοστό των έγκαιρων πληρωμών στον κλάδο των κατασκευών στην Ελλάδα είναι από τα χαμηλότερα στην Ευρώπη, καθώς μόνο μία στις τέσσερις πληρωμές πραγματοποιείται εμπρόθεσμα.
• Μη ενεργοποίηση του νόμου που αφορά την Αναθεώρηση των Τιμών των Δημοσίων Έργων. Σύμφωνα με τον κ. Μιχαηλίδη, ο μηχανισμός καθορισμού των συντελεστών αναθεώρησης θα πρέπει να λειτουργεί συστηματικά, καλύπτοντας όλο το φάσμα των επιμέρους στοιχείων κόστους, ώστε να περιορίζεται η αβεβαιότητα για τους συμμετέχοντες σε διαγωνισμούς δημοσίων έργων, το οποίο θα οδηγήσει σε εξορθολογισμό των προσφορών. Σε αυτό θα συμβάλλει η δημιουργία του Ενιαίου Συστήματος Τεχνικών Προδιαγραφών και Τιμολόγησης Τεχνικών Έργων, η οποία προβλέπεται στο Νόμο αλλά δεν έχει ακόμα υλοποιηθεί.
• Καθυστέρηση στην ευθυγράμμιση των όρων λειτουργίας της αγοράς με το ευρωπαϊκό πλαίσιο: «Το 2019 τέθηκε σε ισχύ το Προεδρικό Διάταγμα 71 το οποίο αντικατέστησε τον νόμο που καθόριζε τα κριτήρια κατάταξης των εταιρειών για την συμμετοχή τους σε διαγωνισμούς. Έως σήμερα – 5 χρόνια αργότερα – ο νόμος δεν έχει εφαρμοστεί με αποτέλεσμα η ισχύς των υφιστάμενων πτυχίων των κατασκευαστικών εταιρειών να παρατείνεται διαδοχικά χωρίς καμία αξιολόγηση. Αποτέλεσμα αυτού είναι νέες και δυναμικές επιχειρήσεις να μην μπορούν να αναβαθμιστούν και εταιρείες φαντάσματα να εξακολουθούν να βρίσκονται στις σχετικές λίστες εμπειρίας».
• Σύνδεση του ανεκτέλεστου ποσού των υπό κατασκευή έργων με την συμμετοχή μιας επιχείρησης σε διαγωνισμούς, η οποία σύμφωνα με τους κατασκευαστές, δημιουργεί συνθήκες αποκλεισμού σε εταιρείες που βρίσκονται σε ανοδική τροχιά.

Ως τη μεγαλύτερη πληγή για τον κλάδο, ο Αναπληρωτής Διευθύνων Σύμβουλος και Γενικός Τεχνικός Διευθυντής της ΤΕΡΝΑ, αναγνώρισε την έλλειψη ανθρώπινου δυναμικού που στις κατασκευές προσεγγίζει τις 50.000 θέσεις.

Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις, το σύνολο των εργαζόμενων στις κατασκευές θα πρέπει να αυξηθεί την περίοδο 2024 – 2026 σε περίπου 250.000 εργαζόμενους, επίπεδο που είναι κατά 51.000 έως 55.000 εργαζόμενους υψηλότερο σε σύγκριση με το σύνολο της απασχόλησης στις κατασκευές το 2022 (197.000 εργαζόμενοι).

«Οι κατασκευαστικές εταιρείες πρέπει να κάνουν το καθήκον τους ώστε η κατασκευή να γίνει ελκυστική για τους νέους και η πολιτεία να βοηθήσει στην εκπαίδευσή τους και στην προσέλκυση εργατών από τρίτες χώρες για θέσεις που δεν μπορούν να καλυφθούν από ελληνικό προσωπικό».

Σύμφωνα με τον κ. Μιχαηλίδη, ο κλάδος θα πρέπει να αποκτήσει ορατότητα δεδομένου ότι τα τελευταία χρόνια διαπιστώνεται πως έργα απεντάσσονται από τους ευρωπαϊκούς πόρους, ενώ άλλα δημοπρατούνται χωρίς να έχει εξασφαλιστεί η χρηματοδότησή τους.

Η μελέτη του ΙΟΒΕ για τις κατασκευές είχε επισημάνει και την ανάγκη να δημιουργηθεί ένας Εθνικός Στρατηγικός Σχεδιασμός Υποδομών, με προτεραιότητα στην εξεύρεση πόρων χρηματοδότησης για τα κρίσιμα έργα υποδομής και την εκπόνηση των απαιτούμενων αναλύσεων κόστους – οφέλους.

Για την ανάγκη κατάρτισης ενός Εθνικό Σχεδίου Επενδύσεων, το οποίο θα υπερβαίνει το χρονικό εύρος μιας κυβερνητικής θητείας, μίλησε ο Δημοσθένης Κατσιγιάννης, διευθυντής του γραφείου του διευθύνοντος συμβούλου του ομίλου Άβαξ, σημειώνοντας: «Ιδίως σήμερα που έχουν μειωθεί οι ευρωπαϊκοί πόροι για τις υποδομές της Ελλάδας έχει μεγαλύτερη σημασία η ιεράρχηση των επενδύσεων».

Ο κ. Κατσιγιάννης αναφέρθηκε εκτενώς στον μετασχηματισμό του τεχνικού κλάδου σημειώνοντας πως από τον εργολάβο με κρατική χρηματοδότηση, έχουμε περάσει πλέον στον επενδυτή, μελετητή, παραχωρησιούχο κατασκευαστή και λειτουργό ενός έργου, ο οποίος αναλαμβάνει όλους τους κινδύνους κατασκευής και χρηματοδότησης.

Ζήτημα κατάργησης του τεκμαρτού ποσοστού εργατικής δαπάνης

Στο μεταξύ την παρέμβαση του υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων στο ζήτημα των χρονικών καθυστερήσεων των διοικητικών υπηρεσιών του ΕΦΚΑ στην υλοποίηση των δημόσιων συμβάσεων, ζητούν τρεις εργοληπτικές οργανώσεις (ΠΕΔΜΕΔΕ, ΠΕΣΕΔΕ και ΣΑΤΕ) με κοινή επιστολή τους στην υπουργό Νίκη Κεραμέως.

Οι τρεις επαγγελματικές οργανώσεις, με σειρά επιστολών και συναντήσεων έχουν ενημερώσει – όπως αναφέρουν – όλες τις πολιτικές ηγεσίες από το 2019 για τα προβλήματα που έχουν προκύψει από την υποχρεωτική υποβολή του εντύπου Ε12 και από την ταυτόχρονη υποχρεωτική ισχύ του καθορισμού των ασφαλιστικών εισφορών για τα Δημόσια Έργα από τον ΕΦΚΑ, με ποσοστό εργατικής δαπάνης.

Στην επιστολή τους επισημαίνουν ότι παρόλο που υπήρξε μία εκσυγχρονιστική θεσμική μεταρρύθμιση στη διαδικασία δήλωσης των εργαζομένων μέσω της ηλεκτρονικής τήρησης του Ε12 που αποτελεί την πραγματική και αντικειμενική απεικόνιση των ασφαλιστικών εισφορών κατά την υλοποίηση μίας σύμβασης Δημοσίου Έργου, η διοίκηση του ΕΦΚΑ εμμένει «στην άδικη και καταχρηστική εφαρμογή του τεκμαρτού ποσοστού εργατικής δαπάνης. Παρόλο, δηλαδή, που μία εργοληπτική επιχείρηση δηλώνει καθημερινά το προσωπικό, που απασχολεί, υποβάλλει Α.Π.Δ. και πληρώνει εμπρόθεσμα τις ασφαλιστικές της υποχρεώσεις, όπως αυτές έχουν προκύψει από την ηλεκτρονική υποβολή του Ε12, όταν έρχεται η ώρα της εξόφλησης των εργασιών, που έχει ήδη εκτελέσει και πληρώσει, αξιολογείται και ελέγχεται η ασφαλιστική του ενημερότητα με ένα διαφορετικό τρόπο, αναχρονιστικό, ξεπερασμένο και κυρίως χωρίς ακρίβεια», τονίζουν.

Κάνουν επίσης λόγο για δυσλειτουργία των διοικητικών υπηρεσιών του ΕΦΚΑ και τεράστιες χρονικές καθυστερήσεις που καλούνται να αντιμετωπίσουν οι ελληνικές εργοληπτικές επιχειρήσεις που απειλούν την ομαλή υλοποίηση των έργων, αυξάνουν το αίσθημα ανασφάλειας των εργοληπτικών επιχειρήσεων και δημιουργούν οικονομικά αδιέξοδα διότι καθυστερούν την είσπραξη εκτελεσμένων εργασιών.

Για τους λόγους αυτούς οι επαγγελματικές οργανώσεις ζητούν την πλήρη εφαρμογή της εκσυγχρονιστικής μεταρρύθμισης από την Διοίκηση του ΕΦΚΑ στην εκτέλεση των Δημοσίων Έργων, με την ρητή κατάργηση του Συντελεστή Εργατικής Δαπάνης.