Σιδηροδρομική υποδομή, θεσμικό πλαίσιο και κυκλοφορία των αμαξοστοιχιών αποτελούν τους τρεις βασικούς άξονες πολιτικής, στους οποίους ο Σύλλογος Ελλήνων Συγκοινωνιολόγων (ΣΕΣ) εκτιμά ότι θα πρέπει να εστιάσουν τα μέτρα για τη βελτίωση της ασφάλειας του σιδηροδρόμου στην Ελλάδα.

Στον απόηχο των πρόσφατων συμβάντων που ευτυχώς δεν εξελίχθηκαν σε σοβαρότερα καθώς λειτούργησαν κάποιες δικλείδες ασφαλείας, ο Σύλλογος επισημαίνει την ανάγκη να διερευνηθούν τα βαθύτερα αίτιά τους.

Χαιρετίζει τη δημιουργία του ενιαίου σιδηροδρομικού φορέα, στον οποίο θα συνενωθούν ΟΣΕ, ΕΡΓΟΣΕ και ΓΑΙΑΟΣΕ στο τμήμα που αφορά το τροχαίο υλικό και θέτει τους εξειδικευμένους επιστήμονες στη διάθεση της Πολιτείας, επισημαίνοντας, πάντως, ότι οι αρμόδιοι ουδέποτε έως τώρα δε ζήτησαν τη συνδρομή τους: «Διαχρονικά ο ΣΕΣ, δεν έχει κληθεί να συμμετάσχει σε καμία επιτροπή που σχετίζεται με τις Σιδηροδρομικές μεταφορές και δεν έχει κανέναν θεσμικό ρόλο, όπως αντίθετα συμβαίνει σε αρκετές περιπτώσεις με τις οδικές μεταφορές. Σκόπιμο θα ήταν να εκκινήσει άμεσα (π.χ. στο πλαίσιο της αναδιοργάνωσης του ΟΣΕ) συνεργασία του ΣΕΣ με τους αρμόδιους για το σιδηροδρομικό σύστημα φορείς», επισημαίνει ο Σύλλογος σε ανακοίνωσή του», αναφέρεται χαρακτηριστικά σε ανακοίνωση του Συλλόγου.

Στην κατεύθυνση αναβάθμισης του Ελληνικού Σιδηροδρόμου, ο Σύλλογος έχει προτείνει παρεμβάσεις ήδη από τον Μάρτιο του 2021, όπως έχει αναφερθεί στο κείμενο θέσεων της Επιτροπής Σιδηροδρομικών Μεταφορών του ΣΕΣ, οι οποίες συνοψίζονται στα εξής σημεία:

• Ανάγκη αναβάθμισης συστημάτων και υποδομών ηλεκτροκίνησης, σηματοδότησης, τηλεπικοινωνιών προκειμένου να ενισχυθούν η αξιοπιστία και η ασφάλεια των μετακινήσεων, η διαλειτουργικότητα των συστημάτων με άλλες χώρες και να βελτιωθούν συνολικά οι παρεχόμενες υπηρεσίες τόσο των επιβατικών όσο και τον εμπορευματικών
• Βελτίωση της συντήρησης και διαχείρισης της σιδηροδρομικής υποδομής μέσω της δημιουργίας γεωβάσης δεδομένων σε κατάλληλο Γεωγραφικό Πληροφοριακό Σύστημα (Γ.Π.Σ – GIS) με καταχώρηση των στοιχείων του δικτύου, αξιοποιώντας τις δυνατότητες του Γραμμικού Συστήματος Αναφοράς (LRS), το οποίο ενδείκνυται σε σιδηροδρομικές γραμμές
• Διασφάλιση του απαραίτητου και κατάλληλα εκπαιδευμένου μέσω εξειδικευμένων πιστοποιήσεων ανθρώπινου δυναμικού για την ορθή ανάπτυξη, λειτουργία και συντήρηση της σιδηροδρομικής υποδομής
• Θεσμοθέτηση του Εθνικού Συμβουλίου για τη Σιδηροδρομική Ασφάλεια, ακολουθώντας τις βέλτιστες ευρωπαϊκές πρακτικές. Το συγκεκριμένο συμβούλιο, ειδικά για το σιδηροδρομικό σύστημα, με συμμετοχή του Υπουργείου, της Ρυθμιστικής Αρχής Σιδηροδρόμων (ΡΑΣ), του Οργανισμού Διερεύνησης Ατυχημάτων (ΕΟΔΑΣΑΑΜ), του ΟΣΕ και των αδειοδοτημένων Σιδηροδρομικών Επιχειρήσεων, καθώς και επιστημονικών Φορέων και Ιδρυμάτων μπορεί να ενεργεί ως συμβουλευτικό όργανο για την επεξεργασία των θεμάτων που άπτονται της Σιδηροδρομικής Ασφάλειας, επισημαίνουν οι συγκοινωνιολόγοι.

Δύο σταθμάρχες ανά βάρδια

Οι εξειδικευμένοι επιστήμονες τονίζουν ότι έμφαση θα πρέπει να δοθεί κατά προτεραιότητα στην ασφαλή κυκλοφορία των αμαξοστοιχιών.

Στο πλαίσιο αυτό θα πρέπει να υπάρξει διαδικασία πιστοποίησης – σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα – του ισχύοντος συστήματος διαχείρισης κυκλοφορίας για όλο το ενεργό δίκτυο, με προτεραιότητα στα τμήματα του κύριου δικτύου που δεν είναι δυνατή ακόμα η πλήρης λειτουργία των συστημάτων σηματοδότησης και τηλεδιοίκησης.

Επίσης να προβλεφθεί ενίσχυση των κύριων σταθμών με αυξημένη σιδηροδρομική κυκλοφορία και ελιγμούς με δύο σταθμάρχες ανά βάρδια, ειδικά όταν δεν είναι δυνατή η πλήρης λειτουργία των αυτόματων συστημάτων ελέγχου κυκλοφορίας. Επιπλέον, θα πρέπει να γίνεται τακτικός έλεγχος της τήρησης των βαρδιών και της σωστής εκτέλεσης των καθηκόντων των σταθμαρχών, των κλειδούχων, των μηχανοδηγών, του προσωπικού των κέντρων τηλεδιοίκησης και του λοιπού προσωπικού που συμμετέχει στην ασφάλεια της κυκλοφορίας του μέσου. Ιδιαίτερη σημασία δίνεται και στην απόλυτη συμμόρφωση στον Γενικό Κανονισμό Κυκλοφορίας, καθώς όπως επισημαίνουν οι συγκοινωνιολόγοι «ο πλήρης αυτοματισμός λειτουργεί σε κανονικές συνθήκες, όταν όμως υπάρχουν ειδικές περιστάσεις όπως τεχνικές αστοχίες, έντονες καιρικές συνθήκες, βανδαλισμοί, δολιοφθορές κλπ., είναι απαραίτητη η ανθρώπινη επέμβαση σε ένα πλαίσιο αυστηρών πρωτοκόλλων και ορθής διαχείρισης από έμπειρο και καταρτισμένο προσωπικό».

Ο ΣΕΣ θεωρεί κρίσιμη την επανεξέταση και αναμόρφωση του προγράμματος εκπαίδευσης σταθμαρχών, κλειδούχων, μηχανοδηγών καθώς και τη συνεχιζόμενη εκπαίδευση και αξιολόγηση της επίδοσής τους.

Έλεγχος και τακτική συντήρηση των υποδομών

Όσον αφορά τη σιδηροδρομική υποδομή, πέντε είναι οι κινήσεις προτεραιότητας:

• Έλεγχος των τεχνικών έργων (σηράγγων, κλπ.) και ιδιαίτερα των σιδηροδρομικών γεφυρών
• Καταγραφή της κατάστασης των ισόπεδων διαβάσεων και σύνταξη σχεδίου για τις απαιτούμενες παρεμβάσεις, με προτεραιοποίηση στην υλοποίηση εκείνων που εξυπηρετούν σημαντικές κυκλοφοριακές ροές οδικών οχημάτων και αμαξοστοιχιών
• Τακτική προληπτική συντήρηση και έλεγχος καλής λειτουργίας των Αυτόματων Συστημάτων Ισόπεδων Διαβάσεων (ΑΣΙΔ)
• Έλεγχος και συντήρηση της επιδομής και υποδομής της γραμμής,  καθώς και εκχόρτωση / εκθάμνωση / κοπή επικίνδυνων δέντρων και καθαρισμός των πρανών της σιδηροδρομικής γραμμής
• Ορθή εκτέλεση και επιτάχυνση των σιδηροδρομικών έργων, και ιδιαίτερα αυτών που θα έχουν ως αποτέλεσμα τη βελτίωση της ασφάλειας κυκλοφορίας.

Ο ΣΕΣ υπογραμμίζει ότι απαιτείται η ενίσχυση όλων των σιδηροδρομικών φορέων με το κατάλληλο προσωπικό, ενώ εκτιμά πως είναι κρίσιμος και αναγκαίος ο ρόλος ενός «Εξωτερικού Τεχνικού Συμβούλου Διοίκησης» στον ΟΣΕ (και στον διάδοχο νέο φορέα που θα δημιουργηθεί), ο οποίος θα συνεισφέρει με τεχνογνωσία και εξειδικευμένα ανώτατα στελέχη αναλαμβάνοντας, σε καθημερινή βάση, παράλληλα με την εκπαίδευση που θα παρέχει στο μόνιμο προσωπικό του φορέα, το σύνολο των επιχειρησιακών δράσεων, καθώς και την ειδικότερη ευθύνη λειτουργίας κρίσιμων Επιχειρησιακών Τομέων για σημαντικό χρονικό διάστημα (π.χ. 8 έτη), υιοθετώντας και εφαρμόζοντας τις βέλτιστες διεθνώς πρακτικές.

Να σημειωθεί ότι αυτό είναι κάτι, το οποίο προχωρά με τον σχετικό διαγωνισμό του υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών για την ανάδειξη τεχνικού συμβούλου να βρίσκεται ήδη στον «αέρα».