Στα 2 δισ. ευρώ υπολογίζονται τα δυνητικά οικονομικά οφέλη από την αξιοποίηση των περιοχών Natura σύμφωνα με μελέτη που δημοσίευσε η διαΝΕΟσις σε συνεργασία με τον ΟΦΥΠΕΚΑ, με θέμα Βιώσιμος Τουρισμός στις περιοχές Natura 2000.

Στην Ελλάδα, το δίκτυο Natura 2000 αφορά το 27% της χερσαίας έκτασης (ήτοι 446 περιοχές) και το 19,6% της συνολικής θαλάσσιας έκτασης της χώρας (23.000 τ.χλμ.), επομένως αποτελεί ένα κρίσιμο στοιχείο για την προστασία του περιβάλλοντος στην χώρα.

Ωστόσο, οι προστατευόμενες περιοχές Natura 2000 δεν είναι μόνο σημαντικές για τα οικοσυστήματα της κάθε γεωγραφικής περιοχής. Είναι επιπλέον πολύ σημαντικές για την τοπική κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη.

“Η σταθερή αύξηση της τουριστικής ζήτησης για ταξίδια και επισκέψεις σε διαφορετικών τύπων προστατευόμενες περιοχές συνδέεται τις τελευταίες δεκαετίες με σημαντικές αλλαγές στην προσέγγιση της σχέσης τουρισμού και περιβάλλοντος. Η προστασία του περιβάλλοντος και η ανάδειξή του σε σημαντικό πόρο της πολιτισμικής κληρονομιάς περιοχών και κρατών βρίσκεται στον πυρήνα αυτών των αλλαγών” επισημαίνεται στην έκθεση.

Σύμφωνα με παλαιότερη μελέτη της διαΝΕΟσις, η αξιοποίηση του 40% των περιοχών Natura 2000 μπορεί να αποφέρει έως και 2 δισ. ευρώ έσοδα ετησίως και να δημιουργήσει 15.000 θέσεις εργασίας.

Σύγχρονες προκλήσεις και τάσεις

Oι ενταγμένες στο δίκτυο Natura 2000 προστατευόμενες περιοχές στην ελληνική επικράτεια αντιμετωπίζουν σήμερα σημαντικές προκλήσεις, όσον αφορά την προστασία αλλά και την τουριστική αξιοποίησή τους.

Υπερτουρισμός: Η άναρχη τουριστική ανάπτυξη ασκεί πίεση στη βιοποικιλότητα και στις προστατευόμενες περιοχές.

Ειδικές και εναλλακτικές μορφές τουρισμού: Υπάρχουν εδώ και δεκαετίες (π.χ.αγρουτουρισμός, οικοτουρισμός, θαλάσσιος τουρισμός), αλλά σήμερα είναι ακόμα πιο αισθητή η ανάγκη περαιτέρω προώθησής τους στις προστατευόμενες περιοχές, καθώς οι επισκέπτες «αγοράζουν» όλο και περισσότερο εμπειρία παρά αγαθά.

Ηλεκτρονικός τουρισμός: Ο νέος τουρίστας-καταναλωτής αντλεί τις απαραίτητες πληροφορίες για το ταξίδι του από το Διαδίκτυο, καθώς εκεί είναι που «διαφημίζει» και την τουριστική εμπειρία του στον κοινωνικό του κύκλο.

Κλιματική κρίση: Απαιτεί επαγρύπνηση και μέτρα προστασίας. Ενδεικτικά: ειδικός σχεδιασμός προστασίας των προστατευόμενων περιοχών και ανάδειξη του εθελοντισμού ως παράγοντα προστασίας από τις αυξανόμενες φυσικές καταστροφές.

«Πολυκινητρικός» τουρίστας: Δεν ταξιδεύει μόνο για παραθερισμό ή επαγγελματικούς λόγους αλλά κάνει πολλά ταξίδια ετησίως με ειδικά ή πολλαπλά κίνητρα, συμβάλλοντας στην αύξηση των επισκέψεων στις προστατευόμενες περιοχές.

Εμπλουτισμένη και εικονική πραγματικότητα: Καθιστά την τουριστική εμπειρία πιο ελκυστική (π.χ. εικονική περιήγηση στα εθνικά πάρκα), αλλά και προσβάσιμη σε όσους δεν μπορούν να τη βιώσουν (π.χ. ΑμεΑ, μικρά παιδιά, ηλικιωμένοι).

Case studies

Η μελέτη τεκμηριώνει, επιπλέον, το πώς όλοι οι παραπάνω παράγοντες αλληλεπιδρούν στην πράξη μέσα από δέκα πραγματικά παραδείγματα προστατευόμενων περιοχών, οι οποίες έχουν αναπτύξει σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό τουριστικές δραστηριότητες.

Αλόννησος

Η Αλόννησος αποτελεί μέρος του θαλάσσιου πάρκου Βορείων Σποράδων, όπου ζει η μεσογειακή φώκια. Οι επισκέπτες μπορούν να κάνουν καταδύσεις και να παρατηρήσουν τη θαλάσσια ζωή. Οι πολιτικές που εφαρμόζονται εστιάζουν στην προστασία των θαλάσσιων οικοσυστημάτων και στην προώθηση του οικοτουρισμού μέσω ειδικών κανόνων που ισχύουν τοπικά, αλλά και μέσω συνεργασιών με περιβαλλοντικές οργανώσεις.

Εθνικό Πάρκο Χελμού-Βουραϊκού

Το πάρκο προσφέρει μονοπάτια πεζοπορίας, όπως το μονοπάτι Ε4, και την ιστορική διαδρομή του οδοντωτού σιδηροδρόμου. Στο πάρκο μπορεί κάποιος να δει σπάνια φυτά και ζώα, όπως το αγριόγιδο και ο χρυσαετός. Στην περιοχή λειτουργεί, επίσης, το Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Κλειτορίας.

Εθνικό Πάρκο Δαδιάς – Λευκίμης – Σουφλίου

Αυτό το πάρκο της Βόρειας Ελλάδας είναι γνωστό για την παρουσία αρπακτικών πουλιών, όπως ο μαυρόγυπας και ο ασπροπάρης, τα οποία οι επισκέπτες μπορούν να παρακολουθήσουν από ειδικά παρατηρητήρια. Το πάρκο προσφέρει, επίσης, εκπαιδευτικά προγράμματα και συνεργάζεται με διεθνείς οργανώσεις για την προστασία των ειδών.

Νήσος Ελαφόνησος

Η Ελαφόνησος, γνωστή για τις παραλίες της και για την προστατευόμενη θαλάσσια περιοχή της, προσφέρεται για κολύμπι και καταδύσεις. Ωστόσο, η περιοχή συχνά υποφέρει από άναρχη τουριστική ανάπτυξη, με αποτέλεσμα να απειλούνται οι αμμόλοφοι και τα θαλάσσια λιβάδια Ποσειδωνίας (τα “δάση” των θαλασσών). Στην περιοχή ισχύουν αυστηροί κανόνες για τον τουρισμό, ενώ σποραδικά πραγματοποιούνται και δράσεις ευαισθητοποίησης των επισκεπτών.

Εθνικό Πάρκο Λίμνης Κερκίνης

Η Λίμνη Κερκίνη, 35 χιλιόμετρα από τις Σέρρες, είναι μια τεχνητή λίμνη που αποτελεί σημαντικό υδροβιότοπο για πολλά είδη πουλιών. Οι επισκέπτες μπορούν να κάνουν βαρκάδα και να παρατηρήσουν τα πουλιά στο φυσικό τους περιβάλλον. Οι τοπικές δράσεις πολιτικής περιλαμβάνουν την παρακολούθηση των υδάτων και την ενίσχυση της βιοποικιλότητας.

Εθνικό Πάρκο Λιμνοθάλασσας Μεσολογγίου-Αιτωλικού

Το συγκεκριμένο πάρκο στη δυτική Ελλάδα περιλαμβάνει λίμνες, λιμνοθάλασσες και ποτάμια. Οι επισκέπτες μπορούν εκεί να δουν σπάνια πουλιά και να κάνουν κανό. Η διαχείριση των υδάτινων πόρων και η προστασία της βιοποικιλότητας αποτελούν βασικές προτεραιότητες πολιτικής.

Εθνικό Πάρκο Ολύμπου

Ο Όλυμπος, το ψηλότερο βουνό της Ελλάδας, αποτελεί σημαντικό προορισμό για ορειβασία και πεζοπορία. Το πάρκο προωθεί τον βιώσιμο τουρισμό με οργανωμένες διαδρομές, καταφύγια για τους ορειβάτες, αλλά και δράσεις περιβαλλοντικής εκπαίδευσης.

Ένα βασικό συμπέρασμα των ερευνητών από την παραπάνω καταγραφή είναι το ότι στις περιπτώσεις του εξωτερικού ο βιώσιμος τουρισμός εντός των προστατευόμενων περιοχών έχει αναπτυχθεί αρκετά μέσα από τη συνέργεια μεταξύ αρμόδιων φορέων του τουρισμού, φορέων υπεύθυνων για την ανάπτυξη της βιωσιμότητας, τοπικών φορέων αλλά και τουριστικών επιχειρήσεων. Αντίθετα, στις μελέτες περίπτωσης του εσωτερικού αναδεικνύεται αποσπασματική εφαρμογή των διαφόρων εργαλείων διαχείρισης.

Κανονιστικό πλαίσιο

Η πρόεδρος του ΟΦΥΠΕΚΑ, Μαρία Παπαδοπούλου, που συμμετείχε ενεργά στην παρούσα έρευνα στάθηκε στους κανόνες που πρέπει να ισχύσουν ώστε και να προστατευτούν οι συγκεκριμένες περιοχές, αλλά και να αυξήσουν το οικονομικό τους αποτύπωμα στις τοπικές κοινωνίες.

Με την μεγάλη πρόκληση να είναι η προστασία των περιοχών αυτών, η κυρία Παπαδοπούλου υπογράμμισε ότι είναι στην τελική ευθεία η μεταρρύθμιση, για το που θα χτίζεται και τι σε αυτές τις περιοχές. Οπως είπε, σύντομα θα υπάρξουν και τα προεδρικά διατάγματα για τις περιβαλλοντικές μελέτες για τις περιοχές Natura.